Spannende weken voor Narendra Modi: vijf deelstaten dreigen Indiase premier de rekening te presenteren
Het worden spannende weken voor de Indiase premier Modi. Vijf deelstaten gaan vanaf donderdag naar de stembus. Krijgt hij de rekening gepresenteerd van zijn mislukte coronabeleid en de stokkende economie? Of lopen de kiezers weer warm voor zijn hindoenationalisme? Dat viert inmiddels hoogtij in India.
Eind december probeerden hindoe-extremisten demonstratief een beeld van de god Krishna te plaatsen in een 17de-eeuwse moskee in Mathura, een stad in de Indiase deelstaat Uttar Pradesh. De moskee staat volgens hindoes op de geboorteplek van Krishna. De poging werd door boze moslims verhinderd; de islam staat afwijzend tegenover beelden. Lang stonden de moskee en een bijgebouwde tempel vreedzaam naast elkaar. Maar nu willen de hindoes de hele locatie voor zichzelf en moet de moskee verdwijnen.
De actie was een doelbewuste verwijzing naar een conflict dertig jaar eerder in Ayodhya, de geboorteplaats van de god Ram, ook in Uttar Pradesh. Daar verwoestten radicale hindoes in 1992 een oude moskee om plaats te maken voor een tempel. Bij de rellen die volgden kwamen meer dan tweeduizend mensen om. Het maakt het dispuut rond de tempel van Mathura tot een omineus symbool van de tijdgeest in India, waar hindoes en moslims steeds meer tegenover elkaar komen te staan vanwege het hindoenationalisme van premier Narendra Modi.
Hoezeer die tijdgeest doorwerkt, zal blijken bij de deelstaatverkiezingen die vanaf donderdag in vijf deelstaten worden gehouden. Ze worden gezien als een referendum over het beleid van Modi, wiens Bharatiya Janata Party (BJP) in vier van de vijf staten regeert, en als een generale repetitie voor de landelijke verkiezingen in 2024. Bij de gefaseerde stembusgang (de uitslag komt 10 maart) gaat de aandacht vooral uit naar Uttar Pradesh, met 200 miljoen de grootste deelstaat. De andere strijdperken zijn Goa, Manipur, Punjab en Uttarakhand.
Wankel coronaherstel
Je zou verwachten dat de Indiase kiezers zich over andere zaken opwinden dan een tempel. De coronacrisis bijvoorbeeld, die India met meer dan 36 miljoen besmettingen en 500.000 doden hard heeft getroffen. Modi’s coronabeleid was rampzalig, met een keiharde lockdown in het eerste jaar, waardoor miljoenen trekarbeiders hun werk verloren en op weg naar huis het virus massaal verspreidden. Te vroege versoepelingen leidden vorig jaar tot een catastrofale deltagolf, met overbelaste ziekenhuizen en mensen die stierven op straat.
De Indiase economie is nog steeds niet hersteld van de klap, ondanks een inhaalgroei van 9,2 procent vorig jaar. De officiële werkloosheid ligt boven 8 procent, maar is in werkelijkheid veel hoger. Het coronaherstel is volgens economen wankel en leidt tot toenemende ongelijkheid. Er is welvaartsgroei aan de top, waardoor een kolenmagnaat als Gautam Adani met zijn vermogen van 88,5 miljard dollar onlangs de rijkste man van Azië kon worden, en verarming aan de basis, waar de allerarmsten blijven aangewezen op de informele economie.
Het grootste probleem is de werkloosheid onder jongeren, die steeds vaker hoogopgeleid zijn. Slechts een derde heeft een, vaak onzeker, baantje. Het gebrek aan goede banen wordt versterkt door de crisis op het platteland, waar te weinig land is voor iedereen. De wanhoop kwam vorige maand tot uitbarsting bij protesten in Bihar, waar 12 miljoen mensen meedongen naar 35.000 functies bij de spoorwegen. Toen bleek dat veel banen al vooraf waren vergeven, blokkeerden tienduizenden boze jongeren de sporen en staken treinen in brand.
Beloftes van Modi
Die onvrede kan slecht uitpakken voor Modi, die in 2014 juist werd gekozen met zijn belofte van economische ontwikkeling en nieuwe banen. “Wil hij soms dat we nu thee en pakoda’s (snacks) gaan verkopen”, zei een jongere onlangs tegen persbureau Reuters. Modi kan ook last krijgen van boze boeren, een machtige kiezersgroep vooral in staten als Uttar Pradesh en Punjab, die vorig jaar maandenlang actie voerde tegen omstreden landbouwhervormingen. Hoewel Modi zijn plannen introk, zijn de boeren nog niet tevreden. Oppositiepartijen kunnen daarvan profiteren.
Modi anticipeerde in aanloop naar de verkiezingen wel op de onvrede. In de begroting die hij vorige maand presenteerde wordt 530 miljard dollar uitgetrokken voor investeringen in infrastructuur. Modi benadrukte in het parlement dat de groei komend jaar uitkomt op 8 tot 8,5 procent, cijfers waar andere grote economieën alleen maar van kunnen dromen. En had zijn regering niet gratis graan uitgedeeld aan 800 miljoen mensen? “Ik verzeker iedereen ervan dat zolang de pandemie duurt, wij de armen zullen beschermen”, aldus Modi.
Religieuze thema’s
Maar het is ondanks alle onvrede over de coronacrisis en de economie toch Modi’s hindoenationalisme dat in de verkiezingen de doorslag zal geven. “Religieuze en kastenthema’s zullen de verkiezingen weer domineren”, zegt Praveen Donthi, India-analist van International Crisis Group, al is het maar omdat de BJP sinds Modi’s aantreden in 2014 vooral op dat vlak succesvol is geweest. De partij wist hogere en lagere hindoekasten te verenigen achter haar project om het multiculturele India om te vormen tot een exclusieve, welvarende hindoenatie. Het leidde tot een polarisatie waarvan minderheden als moslims en dalits (beide circa 15 procent van de bevolking) steeds meer het slachtoffer worden.
De uitslag van de verkiezingen zal dan ook weinig verrassend zijn, denken analisten als Donthi. Modi’s BJP, die nu al in vier van de vijf deelstaten regeert, is nu eenmaal de grootste partij van het land, met het beste partijapparaat en de diepste zakken. De slecht georganiseerde oppositie kan daar weinig tegenover stellen, zelfs niet in Uttar Pradesh, met zijn grote minderheden, hoewel regionale en kastengebaseerde partijen als de Samajwadi Party van oud-premier Akhilesh Yadav en de Bahujan Samaj Party van oud-premier Mayawati mogelijk wat stemmen van de lagere kasten zullen afsnoepen. De BJP zal hoe dan ook overal domineren, zegt Donthi, behalve in Punjab, dat mede dankzij de boze sikh-boeren opnieuw naar de Congrespartij van Rahul Gandhi zal gaan.
De cruciale slag speelt zich echter af in Uttar Pradesh, waar zittend premier Yogi Aditnayath (40), een extremistische monnik die sommigen zien als een gereïncarneerde hindoegodheid en anderen als een mogelijke opvolger van Modi, een tweede termijn wil binnenslepen. Het is Aditnayath die Modi’s project tot dusver het verst doorvoerde, met haatzaaicampagnes tegen moslims, straatgeweld tegen religieus-gemengde stelletjes en wetten tegen het slachten van koeien. De nieuwe Krishna-tempel in Mathura (Aditnayath verbood alvast vleesverkoop binnen een straal van drie kilometer) zou de kroon op het werk zijn.
Hindoenationalisme in radicale vormen
Moslimvrij
Hindoenationalisten nemen in India geen blad meer voor de mond. Zo riep de monnik Yati Narsinghanand Giri, leider van de Dasna Devi-tempel in Uttar Pradesh en fan van de radicale BJP-deelstaatpremier Yogi Aditnayath, in december tijdens een hindoetoogdag in Haridwar op tot een ‘dharm yudh’ (heilige oorlog) en genocide tegen moslims, tot groot enthousiasme van zijn gehoor. Giri, die moslims uitmaakt voor demonen en pleitte voor een islamvrij India, en anderen zwoeren alle vijanden van het hindoegeloof te doden. “Als honderd van ons klaar staan om twee miljoen van hen te doden, zullen we winnen en van India een hindoenatie maken”, zei een van hen. De uitspraken leidden tot veel ophef, maar de regering-Modi hield zich stil. Pas nadat het Hooggerechtshof zich over de kwestie had gebogen, kwamen de autoriteiten in actie. Giri werd medio januari opgepakt wegens haatzaaien en oproepen tot religieus geweld. Hij kan vijf jaar cel krijgen, maar niemand verwacht dat dit gebeurt.
KitKat
Het oplaaiend hindoeradicalisme kan zich aan de onbenulligste dingen storen. Zo wekten vorige maand de wikkels van de chocoladereep KitKat de volkswoede. Op de wikkels waren hindoeïstische godheden afgebeeld in de Pattachitra-stijl, een geliefde kunstvorm uit de deelstaat Odisha. Vrome hindoes ontstaken echter in toorn omdat de wikkels tussen het afval in de goot zouden kunnen belanden of op straat zouden worden vertrapt. Heiligschennis, kortom, een belediging voor Heer Jagannath (een avatar van Krishna), zijn broer Balabhadra en zijn zuster Subhadra. Het werd een virale storm op sociale media. Fabrikant Nestlé haalde de KitKats ‘uit voorzorg’ haastig uit de schappen. Het bedrijf had de cultuur van Odisha willen vieren, aldus een persbericht, maar betuigde spijt “als we onbedoeld de gevoelens van mensen hebben gekwetst”.
Hoofddoekverbod
In het gepolariseerde klimaat in India zijn alle religieuze minderheden doelwit: christenen, sikhs, boeddhisten, maar bovenal moslims. Een recente zaak speelt in de zuidelijke deelstaat Karnataka, waar zes moslimleerlingen van een middelbare meisjesschool wekenlang van de les werden uitgesloten omdat ze weigerden in de klas hun hijab (hoofddoek) af te doen. Volgens critici is het hijabverbod een uiting van moslimhaat en in strijd met de grondwet. De school noemt het een poging goed visueel contact tussen leraar en leerling te garanderen. Volgens de BJP-regering van Karnataka proberen de moslima’s vooral aandacht te trekken, en is de ophef ‘allemaal politiek’. De zaak ligt nu bij de hoogste rechter van de deelstaat. Intussen stellen steeds meer scholen een hijabban in, en beginnen hindoeleerlingen saffraankleurige sjaals te dragen, een symbool van hindoenationalisme. Dat leidde tot opstootjes. Begin vorige week stelde de deelstaat ter afkoeling een tijdelijke schoolsluiting in.
Vrouwenhaat
Radicale hindoes zijn zeer actief op internet en nemen daar graag vrouwen op de korrel die zich kritisch uitlaten over de regering-Modi of de BJP. Vorig jaar werden tientallen islamitische activisten, journalisten en actrices met foto en al zogenaamd te koop aangeboden en bespot op speciale apps, Sulli Deals en Bulli Bai. Diverse vrouwen deden aangifte, maar niemand werd opgepakt. Recentelijk werden talloze vrouwen slachtoffer van hindoetrollen op de live-audioapp Clubhouse, die in chatrooms seksistische grappen maakten, ‘veilingen’ organiseerden van hun vagina’s en dreigden met verkrachting. Meldingen en aangiften leidden ook hier tot niets. Volgens critici is het online-intimideren van vrouwen sterk toegenomen onder BJP, met name van moslima’s en vrouwen uit lagere kasten. De partij zou een trollenleger inzetten om critici het zwijgen op te leggen. Hoe uitgesprokener een vrouw, hoe meer ze wordt belaagd, aldus een rapport van Amnesty International over online-intimidatie.