Geen kernuitstap? Dan ook geen Vivaldi. Hoe er voor Groen geen weg terug meer is

“De bevolking is enorm bezorgd over de stijgende energieprijzen. Dagelijks word ik erover aangesproken. De mensen begrijpen daarom niet dat de federale regering wil investeren in gascentrales, terwijl net de gasprijs piekt.” 

In drie zinnen legt CD&V-voorzitter Joachim Coens uit waarom hij meer duidelijkheid vraagt aan minister Van der Straeten. Wat is de impact van de kernuitstap, op de stroomfactuur, maar ook op de bevoorradingszekerheid? Plan B, waarbij twee van de zeven kerncentrales openblijven, moet zeker nog een kans krijgen, wat CD&V betreft. Bij Open Vld klinkt een gelijkaardig geluid. De vrees groeit bij de liberalen dat je een kernuitstap niet meer uitgelegd krijgt aan de bevolking.

Waar is het beginnen te kantelen? Van der Straeten zat op koers om de zeven kerncentrales te sluiten. Ze zette in sneltempo een subsidiemechanisme op poten om gascentrales te bouwen die (een deel) van de nucleaire capaciteit moeten vervangen. De centrale in Vilvoorde kreeg dan wel geen vergunning, met de centrales in Manage en Seraing heeft ze nog twee troeven achter de hand.

In december besliste de regering nog om vast te houden aan Plan A: een volledige sluiting. Wel moesten er garanties komen over de haalbaarheid van de gascentrales en de impact op de prijs, om op 18 maart de knoop definitief door te hakken. “We gaan het lijk niet meer reanimeren”, sprak Open Vld-voorzitter Egbert Lachaert toen. 

Een gezamenlijke open brief van de werkgeversorganisaties in De Tijd pookte deze week het debat weer op. Ook zij halen de exploderende energieprijzen en bevoorradingszekerheid aan als argumenten. De grote onzekerheid over de stroomfactuur maakt ook de politiek nerveus. MR was al langer bijzonder kritisch. Met Open Vld en CD&V die openlijk twijfels uiten, wordt de situatie voor de groenen precair. De socialisten houden zich voorlopig vooral afzijdig.

Meer dan een symbool

Voor de ecologisten lijkt er echter geen weg meer terug. De kernuitstap moest een van de belangrijke groene trofeeën van deze legislatuur worden. Maar het gaat verder dan symboliek. Als de nucleaire centrales langer moeten openblijven, duiken nog tal van hindernissen op die moeilijk verteerbaar zijn voor de groenen. 

Zo moet er onderhandeld worden met uitbater Engie om de centrales draaiende te houden. De Franse energiegigant heeft al verschillende keren gezegd geen interesse meer te hebben in het nucleaire verhaal in België. Het maakt de onderhandelingspositie van minister Van der Straeten erg zwak. Ze zou haast smekend naar Parijs moeten vertrekken.

Tegelijk moeten de twee centrales zelf stevig gerenoveerd worden. Dat lukt niet meer op tijd, blijkt uit een rapport van de nucleaire waakhond FANC, tenzij enkel de meest dringende werken worden uitgevoerd. Zoiets is onverdedigbaar voor een groene minister, die gruwt voor elk nucleair risico. 

Vervolgens moet er nog een vergunning worden verkregen voor de exploitatie na 2025. Daarvoor is toestemming nodig van onder meer Duitsland en Oostenrijk, twee landen notoir kritisch voor kernenergie (en met groenen in de regering). Tot slot moet het zwaarbevochten subsidiemechanisme voor gascentrales helemaal opnieuw worden opgestart. Ook als er twee kerncentrales openblijven, is er nog extra gascapaciteit nodig. 

Elk van deze stappen druist in tegen waar Van der Straeten, en bij uitbreiding haar partij, voor staat en al anderhalf jaar voor gestreden heeft. De traditionele achterban zou het Groen nooit vergeven dat ze alsnog de kernuitstap lost.

Hoge principes

Wat de partij nog het meest stoort, is dat het debat niet wordt gevoerd op basis van rationele argumenten. Het beeld blijft hangen van de groenen die met hun hoge morele principes de mensen op kosten jagen. Vanuit de oppositie hamert N-VA al van bij de start van de Vivaldi-regering op die nagel. Dat Open Vld en CD&V nu deels in dat frame meestappen, zit de ecologisten hoog. Daarom maken ze achter de schermen duidelijk: als de discussie op die manier wordt gevoerd, heeft het weinig zin om nog voort te doen met Vivaldi.

De groenen betwisten dat de energieprijs zal stijgen door de kernuitstap, met verschillende studies in de hand. Momenteel pieken de elektriciteitsprijzen in landen zowel met als zonder kerncentrales. De twee Belgische kerncentrales die zouden openblijven hebben een minimaal effect op de Europese energiemarkt, en het is daar dat de prijzen bepaald worden.

Het debat is sowieso technisch en ingewikkeld, en door de stijgende energieprijzen neemt bovendien de emotie de overhand. “Laat ons het debat niet voeren op basis van buikgevoel of een Facebook-advertentie”, beet Van der Straeten van zich af in de Kamer. 

Ook Coens laat haar daarom nog de ruimte. “Ik besef dat de materie complex is”, zegt hij. “Het is nu vooral aan de minister om al die bezorgde mensen duidelijk gerust te stellen.” Tegelijk zei premier Alexander De Croo (Open Vld) op Radio 1 dat het thema “zwaar gepolitiseerd is” en vooral op basis van “technische analyses” getrancheerd moet worden.

Niemand heeft zin om de regering te doen vallen. Het risico op een afslachting aan de stembus is veel te groot, voor alle partijen. Toch draait het volgende maand, als de knoop moet worden doorgehakt, zonder twijfel uit op een harde confrontatie tussen de Vivaldi-partijen. De groenen halen mogelijk hun slag dan wel thuis, maar de kans bestaat dat de hoge energieprijzen aan hen blijven kleven tot aan de volgende verkiezingen.