Kunnen huisdieren ook depressief zijn? En wat kan u daaraan doen? ‘Honden zijn echt de ultieme spiegels’

Kunnen huisdieren ook depressief zijn?

Daarover kunnen we kort zijn: ja. Daar bestaat geen twijfel over, zeggen dierenarts Ellie De Grauwe, de drijvende kracht achter het Gentse kattenasiel de Poezenboot, en hondengedragstherapeut Mart Vandeboel.

Wat kan de oorzaak zijn van zo’n depressie?

Er kunnen heel wat zaken aan de basis liggen, van de hoeveelheid licht over eenzaamheid tot het overlijden van het baasje. We overlopen ze even. 

Het klinkt misschien banaal, maar licht is cruciaal. Om een gezonde mentale toestand te hebben, moet je zowel duisternis als te veel licht mijden. “Bijna alle grote broodfokkerijen hebben enkel wat kleine raampjes”, legt De Grauwe uit. “Maar ook bij gewone gezinnen zie je regelmatig dat de hond de hele dag binnen moet zitten in een ruimte waar hij minder licht krijgt. Dat is nefast voor de mentale gezondheid.”

Een tweede oorzaak is stress. Denk bijvoorbeeld aan een verhuizing. Doorgaans gaat die stress na een tijd wel over, maar als een huisdier te lang in een stresssituatie zit, gaat die bepaalde neurotransmitters opgebruiken. Daardoor kan een depressie uitgelokt worden.

De Grauwe: “We zien vaak dat voedingsfouten in combinatie met stress tot een depressie leiden. Voedingssupplementen met vooral aminozuren kunnen daarbij helpen. Maar eenmaal stress te lang duurt, en we van chronische stress spreken, zal de hersenstructuur permanent beïnvloed worden. Dan zal je het niet meer kunnen oplossen met supplementen.”

Ook het gemoed van de baasjes kan grote gevolgen hebben, zegt hondengedragstherapeut Mart Vandeboel. “Heel wat mensen hebben de afgelopen coronajaren thuisgezeten, zijn wat depressief. Honden zijn echt de ultieme spiegels. Ze nemen heel wat over van mensen, of dat nu positieve of negatieve emoties zijn. Dat merk ik zelf ook. Als ik ergens mee zit, dan zijn de honden me direct aan het bespringen. Ze voelen dat. Als mensen in die negatieve emoties blijven hangen, dan gaan honden dat ook hebben.”

Dat heeft te maken met ‘mentale bevrediging’. “Als het baasje, om het cru te zeggen, hele dagen onder de valium zit, dan krijgt dat dier geen impulsen, en kan het de depressie overnemen”, zegt De Grauwe. In zulke gevallen wordt er vaak amper met die hond of kat gespeeld, wordt er minder buitengegaan. 

De ergste groep van depressies vormen volgens De Grauwe de dieren die hun baasje verliezen. Daarin kan het in uitzonderlijke gevallen zelfs leiden tot de dood van de hond of de kat, omdat die weigert nog ooit te eten. “Zeker de oosterse katten, bijvoorbeeld Siamese, zijn er enorm gevoelig voor om zo’n depressie te ontwikkelen.”

En welke gevolgen heeft eenzaamheid voor uw huisdier?

Eenzaamheid is nefast voor elk dier. Een dier is geen geïsoleerd wezen. Van honden is dat bekend: dat zijn roedeldieren. Als hij of zij kon kiezen, zou een hond permanent in een roedel leven. Ettelijke uren alleen zijn wijkt dus af van hun natuur, en vinden honden per definitie niet zo fijn. Dat wil natuurlijk niet zeggen dat ze het niet eventjes kunnen, maar als het te vaak en te lang gebeurt, leidt dat tot problemen.

“Geen enkele hond is gemaakt om acht uur per dag alleen te zitten. Vier à zes uur zou al heel mooi zijn”, zegt Vandeboel. Het is ook belangrijk om, wanneer u thuiskomt, iets met uw hond te gaan doen. “Een wandeling, een snuffelspelletje, of gewoon in de zetel wat knuffelen.”

De impact van eenzaamheid zie je vooral bij mensen die hele dagen uit werken gaan, zegt De Grauwe. “Een ouder dier zal daar goed mee om kunnen, maar een hond van twee-drie jaar oud, in de fleur van zijn leven, zal daar onder lijden. Zo’n dier ligt dan in feite acht of tien uur te wachten, en dat is een onzichtbare stressfactor. Wij merken zelf hoe lastig en stresserend wachten kan zijn wanneer we bijvoorbeeld in de file staan. Wel: dat is bij dieren net zo.”

Hebben katten ook last van eenzaamheid?

Bij katten is het een ander verhaal. Katten zijn solitair levende dieren, maar wel zijn sterk hiërarchisch ingesteld. U zal ze niet zo snel in een groep zien rondwandelen, maar katten vinden het wel plezant om een beetje te kunnen concurreren met andere katten. In een groot gebied zie je bijvoorbeeld dat er om de pakweg dertig meter een kat zit, die dan telkens haar eigen kleine territorium verdedigt. Ze heeft daarvoor die andere katten nodig.

Dat is volgens De Grauwe een fout die vaak gemaakt wordt: mensen gaan er al te vaak van uit dat katten graag op zichzelf zijn. “Katten leven niet graag alleen. Zelfs als je je kat de perfecte voeding en het perfecte lichtschema geeft, maar ze zit elke dag van ‘s ochtends 8 uur tot ‘s avonds 18 uur alleen thuis, dan zal ze gedragsstoornissen ontwikkelen, mogelijk tot een depressie.”

Om die reden verplichten veel dierenverenigingen intussen de duo-adoptie van katten. “Bij ons op de Poezenboot hoeft dat niet, àls de mensen vaak genoeg thuis zijn. Katten kunnen die hiërarchische groep immers ook vormen met mensen.” Dat wil niet zeggen dat mensen godganse dagen thuis moeten zijn. Een paar uur kan een kat wel alleen blijven, maar te vaak en te lang: dat geeft problemen. 

Welke signalen kan u herkennen?

• In heel wat gevallen is een depressie een gevolg van stress. In eerste instantie treedt dan de bekende fight or flight-reactie op: je lichaam probeert te vluchten van datgene wat het stress bezorgt, of het gaat er net tegen vechten. 

Bij dieren wordt dat: de hond loopt weg, de kat komt niet meer mee in de zetel liggen. Dat zijn de eerste tekenen dat zij bepaalde stress proberen ontwijken.

Vechten is een andere reactie. De kat zit op een stoel, u passeert, en ze haalt uit. U wil spelen met de hond, en het loopt uit de hand en hij bijt. Of er is een verjaardagsfeestje en er zijn plots veel kinderen rond de hond: hij bijt. “Als dat allemaal te lang blijft bestaan, dan gaat bepaald gedrag routine worden”, zegt De Grauwe.

• Lusteloos gedrag:  Als de situatie die stress opwekt bij het dier niet stopt, dan geeft het dier het op. Dan is het lichaam helemaal uitgeput, en worden dieren compleet introvert. Dan kruipen ze bijvoorbeeld in een hoekje.

• Minder eten of drinken is nog een mogelijk signaal. Al is dat wellicht het signaal dat het moeilijkst te lezen is, aangezien het ook op heel wat andere ziektes kan wijzen.

• Honden en katten die zich mentaal niet helemaal in hun haak voelen, beginnen ook vaak in huis te plassen. De Grauwe: “Dat is om hun eigen geur te hebben, dat werkt geruststellend bij dieren.”

• Ook vachtproblemen kunnen een teken zijn, vult Vandeboel aan: een doffer wordende vacht, of vacht die uitvalt.

• Tranen: “Ik zal niet zeggen dat dieren huilen”, zegt De Grauwe. “Ze gaan niet snotteren zoals mensen, maar we zien wel dat de traanproductie soms toeneemt.”

Hoe kan u uw dier gelukkig maken of houden?

U wil natuurlijk liefst van al voorkomen dat uw dier in een depressie geraakt, en zijn vrolijke zelf blijft. Onze specialisten geven enkele tips.

• Mentale gezondheid begint al bij de voeding. Zorg voor voldoende aminozuren in de honden- of kattenbrokken. Eventueel kunnen extra voedingssupplementen daarbij helpen.

• Ook licht is enorm belangrijk, zoals we al zeiden. Net als mensen hebben dieren nood aan voldoende natuurlijk licht. Ga uw huis dus niet overdreven verduisteren. Als dieren een goed contact hebben met daglicht, zullen ze een normale ontwikkeling hebben.

• Dat brengt ons bij beweging. Vaak wordt gezegd dat honden dagelijks een fikse wandeling nodig hebben, maar dat hoeft niet per se. “Het hangt er ook van af hoe je gaat wandelen”, zegt Vandeboel, “heb je je hond altijd als een marionet naast je lopen, of mag die hond aan een lange leiband vrij snuffelen? Ik heb liever een wandeling van een halfuur waarin ik tien meter gedaan heb, dan een wandeling van een halfuur waarin ik twee kilometer gestapt heb. Je hond moet de omgeving in zich kunnen opnemen, daar wordt hij gelukkig van.” 

Ook waar u gaat wandelen, speelt mee. Is dat in een bos, waar er zo goed als geen negatieve prikkels zijn, of langs een drukke baan waar veel volk is? Vandeboel: “De hond moet die prikkels kunnen verwerken. En als die prikkels te veel worden, dan zal dat een negatief effect hebben.”

• Geef je huisdier voldoende aandacht. “Een goed idee is om, wanneer je thuiskomt, een klein hapje te geven. Dat hoeft niet de volledige maaltijd te zijn. Gewoon erkennen dat je het dier ziet, is zo helend”, zegt De Grauwe. “Dieren hunkeren evengoed naar contact.”

“Zelf zorg ik dat ik elke dag zeker een kwartier heel bewust met mijn dieren bezig ben, los van het gaan wandelen. Eens een balletje gooien, of zelfs eens uitgebreid kammen. Op die manier creëer je een heel loyale binding met je dier. Ik denk dat daar voor veel mensen winst te halen is, omdat dat er met de drukte van onze maatschappij vaak bij inschiet. Mijn hoofdtip is echt die erkenning.”

Hoe helpt u uw dier van een depressie af?

Bij mildere gevallen van depressie zullen bovenstaande tips doorgaans volstaan. Een depressie bij een dier is gemakkelijker te genezen dan bij een mens. “Eenmaal je goed doet, zal je al heel snel vorderingen zien”, zegt De Grauwe.

“Ik geef een voorbeeld: wanneer mensen een kind krijgen, gebeurt het vaak dat de huisdieren een hele tijd amper aandacht krijgen. Maar een jaar later gaan ze zich herpakken als gezin, en nemen ze dat dier weer vaker mee naar buiten, spelen ze er opnieuw vaker mee. Dan komt het ook allemaal goed.”

Ook als het om een stevige depressie gaat, is er een oplossing: cognitieve gedragstherapie. Dat is al een pak ingrijpender. De Grauwe: “Dan zit je voor een paar weken vast aan een gedragstherapeut die je met tips and tricks zal helpen om uit die depressie te komen. Het komt altijd neer op: geef het dier aandacht.”