Johan Sauwens. — © rr
Boze reizigers, stakend personeel en weinig geld: Johan Sauwens erft De Lijn in crisis
Johan Sauwens (CD&V) is vanaf volgende week de nieuwe voorzitter van de Raad van Bestuur van De Lijn. Met een openbaar vervoersbedrijf dat al jaren in crisis verkeert, wacht hem een zware taak.
1. De Lijn, bedrijf in crisis
Dat het niet goed gaat met De Lijn is een publiek geheim. Al enkele jaren daalt het aantal reizigers. Tijdens de coronacrisis doken de cijfers helemaal naar beneden met nog amper 40 procent van de originele passagiers. De Lijn vreest dat één op de tien verloren reizigers ook niet meer zal terugkeren.
Ook de tevredenheid van de reizigers (amper 65 procent in 2021) staat al jaren op een historisch dieptepunt. Grootste ergernis is de belabberde stiptheid. Begin vorig jaar trad met Ann Schoubs, net als Sauwens overigens afkomstig uit Bilzen, een nieuwe CEO aan. Zij wil de tevredenheid opnieuw opkrikken tot 70 procent.
Cruciaal wordt de nieuwe beheersovereenkomst, die dit jaar gesloten moet worden tussen de Vlaamse regering en De Lijn. Daarin zullen ook meetbare doelstellingen staan: haalt De Lijn die niet, dan kan ze bij de evaluatie in 2025 financiële sancties krijgen.
Begin vorig jaar trad met Ann Schoubs, net als Sauwens overigens afkomstig uit Bilzen, een nieuwe CEO aan. — © Jeroen Hanselaer
2. Hervorming openbaar vervoer
Sauwens moet De Lijn door de grootste hervorming in twee decennia loodsen. Het oude decreet ‘basismobiliteit’ wordt vervangen door het nieuwe ‘basisbereikbaarheid’. Kortweg komt het erop neer dat het aanbodgestuurde openbaar vervoer met een bushalte op maximaal 750 meter van elke Vlaamse voordeur, destijds nog een idee van Steve Stevaert, wordt ingeruild voor een vraaggestuurd openbaar vervoer. Heel wat haltes zullen de komende jaren worden afgeschaft en bussen zullen vooral op de grote assen gaan rijden, zodat ze meer snelheid kunnen maken. Vlaanderen werd daarvoor ingedeeld in 15 vervoerregio’s, waarbinnen het nieuwe netwerk moet worden georganiseerd.
OPINIE. “Door dit plan van de Vlaamse regering zullen in Limburg vervoerswoestijnen ontstaan”
Alleen: die hervorming komt maar niet van de grond. Oorspronkelijk werd gemikt op 1 januari 2021, maar door juridische procedures en problemen op het terrein werd dat uitgesteld tot 2022 en nu zelfs tot 1 juli 2023. Zo zouden er deze legislatuur 1.000 Hoppin-punten komen, zeg maar de mobiliteitshubs waar reizigers moeten kunnen overstappen naar andere vervoersmodi zoals treinen, deelfietsen of deelauto’s, maar zijn er vandaag nog maar 100 van dergelijke punten geïnstalleerd.
3. Wat met ticketprijzen?
De afgelopen week was er veel te doen over de tariefverhoging bij De Lijn, maar de vervoersmaatschappij worstelt al veel langer met zijn ticketprijzen. De Lijn ergert zich niet alleen aan het feit dat ze voor elke tariefaanpassing toestemming moet vragen van de Vlaamse regering, ze heeft ook weinig marge. De prijzen van de bus en tram liggen nog steeds relatief laag in Vlaanderen. Dat is goed voor de reizigers en politiek gezien is er ook weinig animo om daar veel aan te veranderen, maar voor de bedrijfsvoering is dat problematisch. Met amper een vijfde van de inkomsten uit de ticketverkoop ligt de kostendekkingsgraad van De Lijn te laag. Te vergelijking: bij de Brusselse MIVB is dat 40 procent. Daardoor is De Lijn veel afhankelijker van de dotatie van de overheid en die liep de laatste jaren zienderogen achteruit in Vlaanderen.
4. Groene golf gemist
De Lijn heeft de groene golf helemaal gemist. Terwijl in het buitenland al heel wat elektrische bussen rondrijden, telt Vlaanderen er amper een handvol. De eerste grote golf e-bussen zou dit jaar moeten arriveren, maar de ambitie om tegen 2025 volledig emissievrij te rijden in alle Vlaamse centrumsteden is al opgeborgen. De Lijn klaagt zelf dat ze te weinig geld heeft om de omslag te maken, maar aankoopdossiers voor elektrische bussen werden de laatste jaren ook mismeesterd.
Terwijl in het buitenland al heel wat elektrische bussen rondrijden, telt Vlaanderen er amper een handvol. — © Patrick De Roo
5. Vertroebelde relatie met vakbonden en personeel
De relatie met de vakbonden en het personeel is al een tijdje verzuurd. De oorzaken zijn divers: de interne reorganisatie, waarbij de provinciale directies werden gecentraliseerd, zette kwaad bloed. Tegelijk zorgt het nieuwe decreet basisbereikbaarheid voor onzekerheid. De algemene jobtevredenheid bij De Lijn daalde vorig jaar tot 6,5 op 10. Dat leidde de afgelopen jaren tot verschillen stakingen. Dat de Vlaamse regering daarop een minimale dienstverlening invoerde, gooide nog meer olie op het vuur. Aan Sauwens om die relatie te herstellen.
6. Quid privatisering?
Ondanks een “gematigd negatieve” benchmarkstudie in 2020 kreeg De Lijn van de Vlaamse regering opnieuw voor tien jaar het monopolie op het openbaar vervoer in Vlaanderen. Maar toch wil de politiek al experimenteren met een eventuele privatisering. Dit jaar nog zal één van de vervoersregio’s worden aangeduid om dat experiment uit te voeren. Het volledige netwerk zal daar openbaar worden aanbesteed, zodat niet alleen De Lijn, maar ook privébedrijven kans maken op de uitbating. Wordt dat Limburg?
De Lijn bedacht het Spartacusplan, maar daarvan blijft weinig meer over. — © rgg
7. Spartacusplan
Last but not least: Limburg wacht al twee decennia op beter openbaar vervoer. De Lijn bedacht daarvoor het Spartacusplan, maar van de oorspronkelijke drie sneltramlijnen blijft weinig meer over. Lijn 2 (Hasselt-Maasmechelen) en 3 (Hasselt-Pelt) werden al omgevormd tot trambusverbindingen, ook Lijn 1 (Hasselt-Maastricht) staat onder druk. Alleen CD&V, met Sauwens op kop, wil vasthouden aan de tram, terwijl er vanuit het kabinet van mobiliteitsminister Lydia Peeters (Open Vld) zware druk staat om ook hier een trambus in te leggen.
