“Het clichébeeld wil dat atleten met een zwarte huidskleur over lichamelijke eigenschappen zouden beschikken die hen beter geschikt maken voor sporten waarbij snelheid en kracht van belang zijn”, zegt professor sportsociologie Jeroen Scheerder. “Hoewel daar wetenschappelijk weinig tot geen bewijs voor is, blijft dat stereotype hardnekkig aanwezig.”

Twintig jaar geleden

Ook in teamsporten is dat zichtbaar: sporters met een zwarte huidskleur worden vaak op een positie uitgespeeld die snelheid en explosiviteit vergt, terwijl blanken vaker een rol krijgen die spelinzicht en leiderskwaliteiten veronderstelt. “Het fenomeen waarbij de centrale posities op het veld vaak blank ingevuld worden, is niet alleen voor het voetbal, maar ook voor basketbal, baseball en American football aangetoond”, zegt professor Scheerder. “Twintig jaar geleden stelde ik zelf al vast dat het patroon zich ook in de Belgische basketbal- en voetbalcompetitie voordoet.”

Onderzoeksstudent Joris Corthouts deed die oefening nu over om te zien of er iets veranderd is aan de rolverdeling in de Belgische eerste voetbalklasse. Hij analyseerde gegevens over 530 spelers die in het seizoen 2015-2016 minstens één keer geselecteerd werden voor de A-ploeg. Uit de studie, waar een onderscheid is gemaakt naar origine tussen ‘blank’, ‘zwart-Afrikaans’ en ‘anderskleurig’, blijkt dat de zwart-Afrikaanse spelers oververtegenwoordigd zijn in de aanval en ondervertegenwoordigd in doel.

“Er is een significant verschil in de positieverdeling tussen zwart-Afrikaanse en blanke spelers: 38 procent van alle zwart-Afrikaanse spelers wordt op aanvallende posities opgesteld, voor de blanke spelers is dat amper 15 procent. Het contrast met de doelmannen in eerste klasse is groot. Op die positie vonden we tijdens het seizoen 2015-2016 maar drie zwart-Afrikanen terug”, aldus Corthouts.

“Zwarte spelers die voornamelijk een uitvoerende positie krijgen waar kracht en snelheid belangrijk zijn, en blanke spelers een spelverdelende positie: we blijven die raciale opdeling naar spelfunctie dus zien. Dat het stereotiepe patroon nog altijd aanwezig is op het hoogste niveau van ons voetbal, is toch opmerkelijk”, vult professor Scheerder aan.

Gele en rode kaarten

Dat geldt ook voor de vaststellingen die Joris Corthouts deed over de uitgedeelde gele en rode kaarten. “Over de volledige competitie bekeken – inclusief Play-off 1 en Play-off 2 dus – hadden spelers met zwart-Afrikaanse roots twee keer meer kans om een gele of rode kaart te krijgen dan blanken. Als we dat apart per spelpositie bekijken, valt het cijfer voor de aanval op: een zwart-Afrikaanse aanvaller had maar liefst vier keer meer kans om een gele of rode kaart te krijgen dan een blanke speler. We hebben niet onderzocht of de kaarten al dan niet terecht toegekend werden. Je kan ook niet zomaar concluderen dat onze scheidsrechters racistische reflexen zouden hebben. Maar het zijn opvallende resultaten, die om verdere uitdieping vragen.”