‘De islam komt altijd in het nieuws als er problemen zijn. Ik denk dat veel moslims daar genoeg van hebben’

“Ik zoek naar manieren om het onbehagen over de islam in onze samenleving weg te nemen”, zegt de Gentse imam Khalid Benhaddou. “Ik ben daar elke dag mee bezig. Ik wil streven naar een religie die geschoeid is op onze leest, die volwaardig deel kan uitmaken van deze samenleving en veel minder argwaan wekt. Ik heb het voorbije anderhalf jaar geprobeerd om te bemiddelen in het dossier van de Moslimexecutieve. Ik probeer altijd de dialoog tussen overheid en islamitische instellingen te bevorderen.”

Minister Vincent Van Quickenborne (Open Vld) zei vrijdag dat hij de Executieve niet langer wil financieren, omdat hij ontevreden is over het vernieuwingstraject. En omdat de twee laatste voorzitters door de staatsveiligheid worden verdacht van extremisme en spionage. Een wijze beslissing?

Khalid Benhaddou: “U begint met de vervelendste vraag. (lacht) Laat ik zeggen dat ik verrast was door de timing van de minister. Ik zat donderdag nog in De afspraak en toen verwachtte ik dat niet. Over de staatsveiligheid kan ik mij niet uitspreken. Maar ik ben zelf ook niet tevreden over de vernieuwing die wordt voorgesteld. Daarom heb ik de eer aan mijzelf gehouden en ben ik uit de vernieuwingscommissie gestapt. Voor de duidelijkheid: de minister heeft de erkenning nog niet ingetrokken, hij heeft de procedure tot intrekking opgestart.”

Wat is het centrale probleem?

“Ik heb heel wat bedenkingen. Maar het grote probleem is dat men nog altijd wil blijven werken vanuit de etnische breuklijnen. Dat wil zeggen dat de Executieve bestaat uit drie blokken: het Marokkaanse, het Turkse en het blok van minderheidsgroepen uit andere landen. En dat beantwoordt niet meer aan de hedendaagse realiteit. Vroeger snapte ik dat argument nog, maar nu is het voor een Marokkaanse Vlaming niet meer relevant dat zijn dossier wordt behandeld door iemand met dezelfde culturele wortels.”

Dan begrijpt u de minister wel.

“Ik deel zijn ontevredenheid, maar zijn beslissing leidt misschien tot juridische risico’s. Wat als de Executieve naar de Raad van State stapt, om te vragen dat de intrekking van de erkenning wordt stopgezet? Dan bestaat de kans dat we vertrokken zijn voor een hele tijd juridische getouwtrek. De Raad van State zou kunnen oordelen dat continuïteit erg belangrijk is, in afwachting van een andere oplossing.”

Zou u de Executieve vervangen door iets anders?

“Ik denk dat we ons moeten afvragen of representativiteit nog wel mogelijk is in de klassieke betekenis van het woord. Misschien is het een idee om te evolueren naar een louter administratief in plaats van een vertegenwoordigend orgaan. Daar kunnen dan mensen werken met alle expertise die nodig is om de kerntaken te vervullen.”

Die kerntaken zijn onder meer het voorbereiden van erkenningsdossiers voor moskeeën, zodat de imams kunnen worden betaald, en de invulling van het vak islam in het Gemeenschapsonderwijs.

“Zo werkt dat in het Belgische model. In Frankrijk heeft men een lekenstaat. In Engeland een staatskerk. België heeft een hybride model, van relatieve scheiding tussen kerk en staat. Zo worden bedienaren van de eredienst betaald door de minister van Justitie. Dat gaat nog terug tot het concordaat dat Napoleon in 1801 afsloot met paus Pius VII, om de relatie tussen staat en katholicisme te pacificeren.”

Maar dat model is eigenlijk niet toepasbaar op de islam, die niet hiërarchisch gestructureerd is zoals de katholieke kerk.

“Men wilde de islam op dezelfde manier behandelen, maar dat heeft in de realiteit nooit goed gewerkt. Ik begrijp dat ook. Het is alsof je alle christelijke tradities zou vragen om onder één koepel te werken. De islam is even divers als het christendom, er zijn vele strekkingen die niet te herleiden zijn tot één koepel zoals de Executieve. Dat bewijst het feit dat de geschiedenis van de Executieve, van 1999 tot vandaag, altijd erg moeilijk is geweest. Er zijn vaak ruzies geweest, en lastige debatten.”

Is het probleem ook niet dat er te veel geld en controle uit het buitenland komt? En dat de Executieve misschien daarom in die drie blokken wil blijven werken?

“Dat weet ik niet, ik kan dat intentieproces niet maken. De buitenlandse invloed is ook erg diffuus en moeilijk in kaart te brengen. Dat bewees de recente Pano-reportage. Vanuit Marokko kan ik dat niet inschatten, ik heb zelf nooit druk ervaren. Voor de Turkse moslims zijn er linken met Dyanet, een transnationale organisatie met meer dan 100.000 werknemers die wereldwijd meer dan 86.000 moskeeën beheert. Als België die moskeeën wil uitsluiten, dan verdwijnen 80 moskeeën in de clandestiniteit. Dat lijkt mij geen goed plan. Het is beter om diplomatieke gesprekken met Turkije aan te knopen op Europees niveau.”

Moet die buitenlandse financiering niet gewoon verboden worden?

“In het nieuwe erkenningsdecreet van minister Somers staat dat een imam nog wel uit Turkije naar België kan komen, maar niet meer vanuit Turkije betaald kan worden. Dan krijgt hij geen arbeidskaart meer. Ik denk overigens dat men soms een verkeerd beeld heeft van die financiering: het is niet Turkije dat overal investeert in moskeeën, het zijn de gemeenschappen zelf die hun moskee aankopen en als het ware schenken aan Dyanet. Dyanet bezit overal ter wereld enorm veel vastgoed op die manier.”

Hoe zit het met de erkenning van moskeeën? De vorige bevoegde Vlaamse minister Liesbeth Homans (N-VA) kondigde in 2013 een erkenningsstop af.

“Vandaag is Vlaams minister van Samenleven Bart Somers (Open Vld) daarvoor bevoegd. Er liggen nu tientallen dossiers klaar die in aanmerking komen voor een erkenning dit jaar. De huidige patstelling met de Executieve kan die dossiers blokkeren.”

En de islamleerkrachten: worden die hier al opgeleid, en beter dan vroeger?

“Dat gaat al een tijd de goede kant op. Er bestaan ondertussen verschillende goede opleidingen, in verschillende hogescholen. De opleidingen voor imans zijn een stuk complexer, omdat je eigenlijk een voortraject zou moeten doen voor je aan een bachelor en een master kunt beginnen. Imam worden is een roeping.”

Hoe ziet u de toekomst van de Executieve?

“We moeten naar een doorbraak in dit dossier. Om te beginnen zijn de bevoegdheden inzake levensbeschouwingen vandaag niet homogeen en zijn de taalproblemen vaak groot – dus een opsplitsing in een Vlaams en Franstalig aanspreekpunt zou misschien beter zijn dan de huidige Executieve.”

Dan is zelfs dit dossier communautair.

(lacht) “Dat getuigt van een buitengewoon geslaagde integratie. Daarnaast zou ik willen voorstellen dat we eens vragen wat de moslims in ons land daar zelf van vinden. Want die zijn met een miljoen, ze staan erbij en ze kijken ernaar. Men zou eens een peiling moeten doen bij Belgische moslims. Hoe zien zij dat? Hoe willen zij graag vertegenwoordigd worden?”

Bij gebrek aan hiërarchie lijkt dat een logische vraag.

“Inderdaad. Een imam wordt niet aangeduid zoals een priester, maar gekozen door de gemeenschap van zijn moskee. In de islam gebeurt alles bottom-up. En veel moslims beleven hun religie niet meer op een gemeenschappelijke, maar op individuele basis. De islam komt altijd in het nieuws als er problemen zijn. Ik denk dat veel moslims daar genoeg van hebben. Maar ze krijgen geen zeggenschap. Met zo’n enquête zouden we een eerste stap kunnen zetten naar echte vernieuwing.

U maakte deel uit van de vernieuwingscommissie van de Executieve. Maar u werkt al jaren samen met verschillende federale en Vlaamse ministers. Beschouwt men u niet als een soort spion?

“Dat zou dan zeer jammer zijn. Ik ben een man van de dialoog.”