Na Eunice is het aan Franklin: krijgen we meer stormen door klimaatopwarming? En wat zijn ‘sting jets’?

Storm Dudley waaide zonder erg door ons land, maar storm Eunice eiste twee levens in België. En intussen is  Franklin binnengewaaid. De Brandweer Zone Antwerpen heeft sinds de start van het stormweer vrijdagmiddag al bijna tweeduizend meldingen ontvangen.  

Ook maandag moesten hulpdiensten paraat blijven. Meetpaal Westhinder, voor de Belgische kust, gaf maandagochtend 9 beaufort aan, de grenswaarde om van storm te spreken. Op verschillende plaatsen, onder meer in Deinze, werden daken afgerukt. De kusttram moest onderbroken worden. Buurlanden zijn er erger aan toe, doordat België nog enigszins beschut zit achter de Britse eilanden.

Franklin veroorzaakte overstromingen, stroomonderbrekingen en verkeerschaos in het Verenigd Koninkrijk. In Nederland is sprake van een record, met zes stormdagen op rij. Er is wel vaker gezegd dat de klimaatopwarming leidt tot extremer weer, maar geldt dan ook voor deze drielingstorm - Dudley, Eunice en Franklin? 

Door de opwarming van het zeewater kunnen uitlopers van orkanen dieper in Europa doordringen voor ze een depressie worden. Daardoor kunnen de kusten van Ierland en Frankrijk en in mindere mate onze kust er meer mee te maken krijgen, maar dat zijn najaarsstormen.

Waterbommen zoals afgelopen zomer zouden door klimaatopwarming ook vaker voorkomen in onze streken, maar hoe zit het met winterstormen? 

Niet door klimaatopwarming?

De Morgen vroeg het aantal stormdagen sinds 1994 op bij het KMI en het Agentschap Maritieme Dienstverlening en Kust. Dit jaar kent ons land al zes stormdagen, dat is nu al meer dan in veel andere jaren. Ook 2020 was een uitschieter met zestien stormdagen, waarvan er tien in de maand februari vielen. 

“Tropische orkanen in het Atlantisch bekken kunnen we in verband brengen met klimaat. Maar als we kijken naar de evolutie van het aantal stormen in de Noordzee, merken we eigenlijk geen significante stijging”, zegt David Dehenauw, hoofd van de weerdienst van het KMI en weerman bij VTM en RTL. 

In meer dan een kwarteeuw tijd is geen stijging vast te stellen van het aantal stormdagen, maar enkel een zeer grillig patroon. Stormen komen voor bij een actieve straalstroom en klimaatverandering heeft die straalstroom net luier gemaakt. 

“De straalstroom is minder actief doordat de polen sneller opwarmen dan de evenaar”, legt Dehenauw uit. “Dat de straalstroom nu wel actief is, komt doordat de polaire vortex op dit moment ook actief is. Als zuidelijk Europa dan opwarmt, brengt het temperatuurcontrast de straalstroom in beweging.”

De Duitse klimatologe Friederike Otto, die met World Weather Attribution nagaat of weerfenomenen gelinkt zijn aan klimaatveranderingen, denkt eveneens dat er zeer weinig bewijzen zijn dat deze winterstormen heviger werden door klimaatverandering. En toch.

“Niettemin is de schade van winterstormen erger geworden door de klimaatverandering die de mens heeft veroorzaakt, en wel om twee redenen”, zegt Otto bij The Guardian. “Ten eerste is de regenval die met deze winterstormen gepaard gaat intenser geworden en veel studies leggen een duidelijk verband met de klimaatverandering. Ten tweede zijn stormvloeden door de stijging van de zeespiegel hoger en dus schadelijker dan ze anders zouden zijn.”

Toch door klimaatopwarming?

Twee Britse klimaatwetenschappers stellen in een opiniestuk dat deze stormen wél aan klimaatopwarming gelinkt kunnen zijn, maar dat de meetmodellen uit het verleden tekortschieten. Ze beargumenteren dat we beter niet naar het aantal stormen kijken, maar naar de frequentie van sting jets. 

“Onze hogeresolutiemodellen voorspellen intensere windstormen boven het Verenigd Koninkrijk naarmate de klimaatverandering versnelt, waarbij een groot deel van deze toename zal komen van stormen die sting jets ontwikkelen”, aldus de wetenschappers.

Sting jets kunnen we het best vertalen als ‘prikwinden’: lokale, stevige windstoten door koude lucht die vanuit de stratosfeer naar de onderste lagen zakt en daar zeer forse rukwinden veroorzaakt, tot bijvoorbeeld 200 kilometer per uur. De windstoot van 196 kilometer per uur op het Isle of Wight afgelopen vrijdag was zo’n prikwind.

Prikwinden komen enkel voor bij zeer zware stormen en zeer lokaal, waardoor ze erg moeilijk te voorspellen zijn. Maar net daarom is het ook belangrijk ze zo goed mogelijk te voorspellen. Toen in oktober 1987 bij The Great Storm in totaal achttien doden vielen in het Verenigd Koninkrijk, was dat allicht door toedoen van prikwinden. “Ze behoren tot de gevaarlijkste weerfenomenen”, zegt Dehenauw. 

in 1999 veroorzaakten kerststormen vooral in Frankrijk een ravage, terwijl de storm op voorhand niet te zien was op de modellen. Intussen zijn die modellen verfijnd, ook bij het KMI. 

“Die hogeresolutiemodellen zijn vrij recent en men is er nog niet toe gekomen om alle fenomenen uit het verleden na te rekenen. Ik sluit niet uit dat de klimaatverandering in de toekomst zorgt voor frequentere sting jets, maar de wetenschappelijke consensus is dat we het op dit moment niet weten”, besluit Dehenauw.