Jonathan Holslag over Oekraïne: ‘Het is het begin van een oorlog, maar wellicht erger dan de meesten hadden verwacht’

Is dit het begin van de oorlog die was verwacht?

“Het is het begin van die oorlog, maar wellicht erger dan de meesten van ons hadden verwacht. Je zag deze nacht al veel troepenverplaatsingen. Op dit moment is de helft van Donbass nog altijd gecontroleerd door de Oekraïners. De veronderstelling was dat de campagne beperkt zou blijven tot het oosten van de contactlijnen in de Donbass, met eventueel enkele precisieaanvallen ten westen van de contactlijn in Oekraïne.

“Ik denk dat het nu wachten is op de eerste rechtstreekse incidenten tussen Oekraïners en Russen. Met wat we gisteren hebben gehoord van Poetin en gezien de positionering van de troepen, heeft het er steeds meer weg van dat Rusland sowieso uit is op een campagne op het hele grondgebied van de Donbass.”

Wat zullen de gevolgen daarvan zijn?

“Dan krijg je een heel riskante, bloedige frontlijnoorlog. Als die losbarst ga je duizenden doden per dag te betreuren hebben, minstens. Dat is een eerste consequentie van wat gisteren is beslist en deze nacht is begonnen. We hebben op verschillende plaatsen artillerie, tanks, APC’s (gepantserd troepentransport, BST) de grens zien oversteken ten oosten van de contactlijn. Maar we zien ook tanks in het noorden, in de buurt van de stad Charkov. Eigenlijk wil je je niet voorstellen wat daarvan de gevolgen kunnen zijn. Je hebt 80.000 Oekraïense militairen die dan compleet ingesloten geraken.”

Gaat Poetin wel stoppen bij de Donbass? Gisteren trok hij de ontstaansgeschiedenis van Oekraïne in twijfel. 

“Als je heel aandachtig luistert naar Poetin en ook naar wat mensen gisteren tijdens de nationale veiligheidsraad hebben gezegd, dan begint het er echt op te lijken dat Donbass niet het eindpunt is en dat Poetin wel degelijk een aanval op heel Oekraïne op het oog heeft.

“We wisten wel dat hij daarmee in zijn hoofd zat, zeker sinds zijn essay van vorig jaar, maar de meeste mensen gingen ervan uit dat het voor Rusland te riskant zou zijn. Er zijn twee redenen om te denken dat Poetin toch de gok zal wagen. Ten eerste is er de symboliek. Hij werpt zich dan op als ‘de bevrijder van Oekraïne’. Maar er is ook een strategisch argument. 

“Poetin kan heel moeilijk de Donbass houden als vanuit het westen van Oekraïne constant versterkingen worden aangevoerd en steeds nieuwe wapensystemen worden aangeleverd. Hij zou zichzelf te kwetsbaar maken. Als je hiermee begint moet je all the way gaan. Om zijn verovering van de Donbass te consolideren, moet hij eigenlijk het hele Oekraïense grondgebied voor minstens een stuk in handen krijgen en de Oekraïense overheid als het ware onthoofden.”

Dit is dus iets helemaal anders dan de verovering van de Krim? 

“Dit is een open annexatiecampagne, met een bijzonder maximalistische agenda. Het meest waarschijnlijke scenario is dat er de komende 24 tot 48 uur ook cyberaanvallen komen, dat kritieke infrastructuur wordt geraakt. Dat is de Gerasimov-doctrine: een combinatie van traditionele harde militaire macht en asymmetrische aanvallen op civiele infrastructuur om zo de vijand te demoraliseren.

“Als je de voorbije jaren al die doctrines en strategieën las, dan bekroop je meestal het idee dat het je reinste machismo en bangmakerij was, maar de kans bestaat dat we het nu in de praktijk zullen zien. Ik ben al lang met conflicten bezig, maar als dat gebeurt, dan hou ik mijn hart vast. Dat wil je je niet inbeelden.”

Is er een kans dat Poetin zijn hand overspeelt?

“Poetin neemt een enorme gok, maar ik vrees dat hij kans heeft op slagen. Het zal heel moeilijk zijn om een massale Russische aanval te stoppen. Poetin heeft de afgelopen dagen getest hoe ver hij kan gaan.

“Afgezien van economische sancties en wapenleveringen aan Oekraïne zal het Westen niet veel meer doen. Poetin zal wellicht een prijs betalen voor Oekraïne, maar als hij slaagt, kan hij ook de geschiedenisboeken in gaan als de nieuwe grote leider, die na een tijd van vernedering zoals zij dat dan noemen, de Russische eer en macht heeft hersteld. 

“Het is en blijft een gigantische gok met een blijvend potentieel tot escalatie. Als hij richting Kiev trekt, dan is het toch uitgesloten dat de landen in Oost-Europa, maar ook het Verenigd Koninkrijk en de Verenigde Staten zo maar blijven toekijken.”

De aangekondigde economische sancties maken duidelijk geen indruk? 

“Met economische sancties stop je geen tanks. Die gaan Poetin enkel nog meer in zijn hoek duwen. Het enige waarop je kan aansturen is een militaire nederlaag van Rusland, maar het heeft ongelofelijk veel escalatiemogelijkheden. Als Rusland in een grondoorlog komt vast te zitten, dan kan het van achteren uit nog bogen op enorme vuurkracht met raketten. Zolang het geen eeuwigdurende campagne wordt – als het over enkele maanden over zijn hoogtepunt heen zit – denk ik dat Rusland als overwinnaar uit de bus kan komen.”

België heeft blijkbaar geweigerd om kogelwerende vesten en wapens of munitie te leveren aan Oekraïne. Is dat een vergissing?

“Ik vind het sturen van wapens eigenlijk een beetje laag bij de grond. Je gaat Oekraïners toch geen antitankwagens of machinewapens geven, in de wetenschap dat de Russen dan enkel een aantal stappen verder zetten in de vergelding? Enkel wapens geven is eigenlijk heel cynisch. Je geeft Oekraïners een klein beetje om te vechten, maar onvoldoende om te winnen. Als je hen wil steunen, moet je all-in gaan. Dan moet je mee gaan vechten, maar dat is ondenkbaar op dit moment.  En dat weet Poetin. Hij maakt er gebruik van dat Europa niet kan en Amerika niet wil.”