Poetin lijkt de westerse landen telkens te slim af te zijn, maar daarvoor betaalt Rusland een hoge prijs

Diplomatiek isolement

Wekenlang verzekerde Poetin de wereld dat Rusland, ondanks de enorme troepenmacht langs de grens met Oekraïne, geen plannen voor een inval had. Om president Biden voor schut te zetten kondigde het Kremlin vorige week zelfs met veel fanfare de terugtrekking aan van een deel van de troepen, om vervolgens nog meer eenheden naar de grens te dirigeren.

Nu Poetin toch zijn tanks Oekraïne heeft binnengestuurd, zegt het Kremlin bereid te zijn tot onderhandelingen. Maar aan westerse zijde is het vertrouwen na Poetins wisselbaden volstrekt weg. Zelfs de Franse president Macron, die zich het vuur uit de sloffen liep voor een oplossing van het conflict, werd door Poetin in zijn hemd gezet.

Een medewerker van Macron beschuldigde Poetin van woordbreuk en noemde zijn televisietoespraak over Oekraïne ‘paranoïde’. Ook de Duitse bondskanselier Scholz reageert onverwacht fel. 

Syrië en Venezuela steunden Poetins erkenning van de rebellenrepubliekjes, maar verder zal Moskou er weinig vrienden mee maken in de wereld. Poetin hoopt op de steun van China, maar de lauwe reactie van Beijing liet er geen twijfel over bestaan: in het geopolitieke verbond tussen China en Rusland is er voor de laatste slechts een ondergeschikte plaats weggelegd.

Navo verenigd

Met het samentrekken van zijn troepen wilde Poetin de Navo en de Verenigde Staten dwingen hun troepen weg te halen uit Oost-Europa en verdere uitbreiding van het bondgenootschap te staken. Maar als reactie op de Russische dreigementen hebben de westerse landen alleen maar meer troepen naar de regio gestuurd en denken zelfs Finland en Zweden heel voorzichtig over een eventueel lidmaatschap.

Als gevolg van Poetins militaire ingrijpen is de veiligheidssituatie voor Rusland alleen maar verslechterd. In 1994 leverde Oekraïne zijn deel in van het kernarsenaal van de Sovjet-Unie, in ruil voor de toezegging van Rusland dat het de bestaande grenzen zou respecteren. Nu Poetin opnieuw heeft laten zien dat hij daar lak aan heeft, zal dat het westerse animo voor afspraken met Rusland over wapenbeheersing niet doen toenemen. Een nieuwe, kostbare wapenwedloop is niet in het belang van Moskou, dat al eens zo’n wedloop heeft verloren.

Financiële schade

Russische bedrijven hebben al ruim honderd miljard euro aan waarde verloren op de beurs sinds Poetin zijn campagne tegen Oekraïne begon. Daar komt nu nog de schade bij van westerse sancties. Ook zal Moskou flink veel geld moeten steken in het op de been houden van een troepenmacht langs de grens van Oekraïne, om de druk op de ketel te houden. Het ‘adopteren’ van de rebellenrepubliekjes betekent ook dat Rusland nog meer geld zal moeten pompen in deze armlastige gebieden om de drie miljoen inwoners, die ook nog eens worden bestuurd door incompetente en corrupte avonturiers, in leven te houden.

Op de langere termijn dreigt nog een veel gevaarlijker probleem. Nu verdient Rusland dik aan de gestegen olie- en gasprijzen als gevolg van de spanning die het in de wereld heeft veroorzaakt. Maar met zijn chantagepogingen is Poetin bezig de kip met de gouden eieren te slachten. Het staat wel vast dat de EU-landen naarstig op zoek zullen gaan naar andere leveranciers en andere energiebronnen.

Oekraïne keert zich af

Russen en Oekraïners zijn één volk, betoogt Poetin, waarmee hij maar wil zeggen dat Oekraïne eigenlijk een kunstmatige constructie is. Maar met zijn virulente nostalgie naar de tijd dat de Oekraïners en de Russen nog gebroederlijk onder het Sovjetregime leefden heeft hij juist verdeeldheid gezaaid. 

Sinds de annexatie van de Krim door Rusland en Moskou’s militaire steun voor de separatisten in het oosten van Oekraïne is de stemming onder de Oekraïners steeds meer anti-Russisch geworden. Voor de ‘volkerenmoord’ en de ‘massagraven’ waar Rusland van spreekt, bestaat geen enkel bewijs. Wel is Kiev bewust bezig de Oekraïense identiteit te versterken, onder meer door de Oekraïense taal te bevorderen. Als gevolg daarvan is de positie van de Russen in Oekraïne, voor wie Poetin zich als beschermer opwerpt, juist zwakker is geworden. Veel Russen zitten helemaal niet te wachten op zijn ‘helpende hand’.

Binnenlandse repressie

Aanhangers van de oppositie in Rusland vrezen dat het politieke klimaat in Rusland nog killer zal worden, doordat Poetin eventuele onvrede over zijn militaire avonturen de kop zal indrukken. Op de bizarre zitting van de Russische nationale veiligheidsraad, die op tv werd uitgezonden, bleek wel dat Poetin geen enkel tegengeluid tolereert: hij behandelde zijn hoogste medewerkers alsof ze schoolkinderen waren. Wie ook maar een spoortje twijfel vertoonde, werd meteen afgeblaft.