Poetin aast op groot deel van Oekraïne: kans op grootschalige oorlog groeit

1. Poetin mikt op groot stuk van Oekraïne

Poetin schokte de wereld maandag door de gebieden die de pro-Russische separatisten in 2014 in handen kregen te erkennen als onafhankelijke staten. Tegelijk kondigde hij aan dat Rusland ‘vredestroepen’ naar de zogenaamde volksrepublieken Donetsk en Loehansk zou sturen om hen te beschermen tegen het Oekraïense leger.

Het bleef echter onduidelijk waar Rusland de grenzen van de twee pas erkende staatjes zou trekken. Langs de frontlinie met het Oekraïense leger of langs de grens van het gebied dat de separatisten opeisen. Russische parlementariërs hadden nog geen idee welke gebieden ze precies uitriepen als onafhankelijke landen toen ze dinsdagmiddag unaniem de erkenning goedkeurden. Kort daarna liet Poetin weten dat hij de grenzen erkent die de separatisten zelf hanteren. Die liggen veel dieper in Oekraïne dan de frontlinie: de separatisten eisen een gebied op dat drie keer groter is dan het gebied dat ze nu in handen hebben.

“Wij hebben die staten erkend”, legde Poetin zijn standpunt uit. “Dat betekent dat we al hun stichtingsdocumenten erkennen, inclusief de grondwet waarin staat dat het de gebieden betreft die destijds de twee regio’s van Oekraïne vormden.” Daarmee doelde hij op het complete grondgebied van de Oekraïense provincies Donetsk en Loehansk.

Poetin beklemtoonde dat hij nog steeds een diplomatieke oplossing ziet. Volgens hem moeten de Oekraïense regering en de leiders van de rebellenrepublieken de kwestie onderling oplossen. Maar Kiev heeft altijd geweigerd rechtstreeks met de separatisten te onderhandelen, omdat ze die zien als marionetten van Moskou.

2. Oekraïne is van plan om zich te verdedigen

Met zijn interpretatie van de grenskwestie zet Poetin de Oekraïense regering opnieuw onder zware druk. Als Kiev niet toegeeft, heeft Rusland nog een stok achter de deur. Mogelijk begint het Russische leger dan samen met het leger van de separatisten een offensief om de republieken uit te breiden.

In dat geval lijkt een rechtstreekse oorlog tussen de twee buurlanden onafwendbaar. De Oekraïense president Volodymyr Zelenski zei dinsdag tegen zijn bevolking dat Oekraïne geen vierkante meter grondgebied zal afstaan. “We bevinden ons op ons eigen land, we zijn voor niets of niemand bang, we zijn niemand iets verschuldigd en we zullen niemand iets weggeven.”

Als Moskou inderdaad een offensief begint, staat het Oekraïense leger er alleen voor tegen kernmacht Rusland. NAVO-lidstaten hebben in de afgelopen maanden duidelijk gemaakt dat ze geen troepen zullen sturen als er een oorlog uitbreekt met Rusland, omdat Oekraïne geen NAVO-lid is. Oekraïne heeft zijn leger in de afgelopen acht jaar aanzienlijk versterkt, maar het is nog altijd veel kleiner dan het Russische leger. Zeker in de lucht en op zee maakt Oekraïne geen schijn van kans.

De kans is groot dat een rechtstreekse confrontatie niet beperkt blijft tot het oosten van Oekraïne, aangezien Poetin het hele land heeft omschreven als een gevaar voor de Russische veiligheid. Rusland heeft volgens westerse schattingen meer dan 150.000 soldaten opgesteld ten zuiden, oosten en noorden van Oekraïne.

3. Ook Kiev kan een doelwit zijn

Als de Russische troepen bij een eventuele veldtocht door Oost-Oekraïne op meer verzet stuiten van de Oekraïners dan zij verwachten, is het niet uitgesloten dat ze vanuit Wit-Rusland een tweede front openen met als doel het innemen de hoofdstad Kiev. Dat zou op een bloedbad kunnen uitlopen: veel Oekraïense burgers zijn vastbesloten met het leger mee te vechten tegen de grote buurman die hun land uiteen wil rukken.

Aanvankelijk hoopte Kiev nog dat Poetin zou uitgaan van de bestaande bestandslinie als landsgrenzen van de twee ‘volksrepublieken’. Het Russische leger zou dan niet hoeven ingrijpen om meer grondgebied te veroveren voor Donetsk en Loehansk. Op die manier zou Oekraïne mogelijk een rechtstreekse oorlog met Rusland kunnen ontlopen.

Een groot deel van Oost-Oekraïne zou dan weliswaar verloren gaan, maar dat was het in de praktijk toch al. De steun uit Rusland maakte het voor Oekraïne vrijwel onmogelijk om de separatistengebieden militair te heroveren. De regering sloot die optie al jaren uit wegens de grote kans op tienduizenden doden.

Kiev was bang dat het onder de Minsk-akkoorden, die het in 2015 met het mes op de keel had getekend, gedwongen zou worden de rebellengebieden een verregaande vorm van autonomie te geven. Volgens Moskou zouden ze zelfs een vetorecht moeten krijgen over een mogelijke aanvraag voor toelating tot de NAVO. Dat was voor Kiev volstrekt onaanvaardbaar.

Met de erkenning van de volksrepubliekjes blies Moskou het vredesproces en dus ook die mogelijkheid op. Sommige Oekraïense analisten zagen het daarom als een mogelijkheid tot de-escalatie.

Maar Poetins toespraak van maandagavond duidde er al op dat dit veel te rooskleurig was. In een bloeddorstige speech maakte de Russische president duidelijk dat hij nog lang niet klaar is met Oekraïne, ook al heeft hij de Krim al bezet en een deel van Oost-Oekraïne de facto ingenomen na een oorlog met 14.000 doden.

Volg alle ontwikkelingen rond Oekraïne in onze liveblog.