Notariskosten bij aankoop van een huis gaan fors omlaag: federale regering grijpt in op twee vlakken

“Notariskantoren zijn de duurste doorgeefluiken of copycenters van het land geworden.” De hoge notariskosten zijn al langer een doorn in het oog van iedereen die een huis koopt en van de politiek. Al vele jaren luidt de roep om een hervorming van de notariskosten, onder andere door Vlaams Parlementslid Freya Van den Bossche (Vooruit), die in 2018 al de hoge kosten aanklaagde, die veelal niet in verhouding staan tot het werk dat notarissen moeten doen. 

De federale regering heeft nu een akkoord om de hoge kosten aan te pakken en te hervormen. Het voorstel van minister van Justitie Vincent Van Quickenborne (Open Vld) kreeg van alle partijen steun en wordt wellicht vrijdag op de ministerraad goedgekeurd. In januari 2023 zou de nieuwe regeling in werking treden. 

Wat betekent dat concreet? Waar je voor een gemiddelde woning van 232.500 euro nu zo’n 4.400 euro aan notariskosten moest ophoesten, wordt dat vanaf januari 2023 3.300 euro. Goed voor een korting van 25 procent. Van Quickenborne gaat er prat op dat door de hervorming 98 procent van de aankopen van een woning goedkoper wordt. Alleen in het duurste gamma van de woningmarkt, bij woningen vanaf 800.000 euro, is er geen voordeel tegenover de vroegere regeling. 

De verlaging komt er door in te grijpen op twee vlakken. De administratieve kosten bij de aankoop- en de kredietakte samen konden nu makkelijk oplopen tot 2.000 euro. Dat wordt in de nieuwe regeling vastgelegd op 1.250 euro: 750 euro voor de aankoopakte en 550 euro voor de kredietakte. Ook de erelonen van de notarissen worden verlaagd. Zo zullen de erelonen op de kredietakte voortaan gemiddeld 10 procent lager liggen en de erelonen op de kredietakte zelfs 20 procent. Let wel: dit gaat alleen op voor de aankoop van een eerste eigen woning. 

Daarnaast wil Van Quickenborne de factuur voor de notariskosten transparanter maken en het statuut van de notaris moderniseren. “We hebben hierover het voorbije jaar uitvoerig overlegd met de sector”, zegt Van Quickenborne. “Dit is de belangrijkste hervorming van het notariaat van de laatste 70 jaar.”

Buitensporige winsten

Het was al langer duidelijk dat iets gedaan moest worden aan de hoge notariskosten in ons land. De tarieven werden vastgelegd in een koninklijk besluit van 1950 en werden voor het laatst aangepast in 1980. De ontransparante manier waarop notarissen vergoed werden, leidde in sommige gevallen tot buitensporige winsten. Een onderzoek van Knack in 2018 bij veertig notarissen bracht aan het licht dat zelfs de slechtst boerende notarissen uit de steekproef maandelijks 60.000 à 70.000 euro bruto op hun rekening zagen verschijnen. De best verdienende notarissen hadden een maandelijks inkomen van 125.000 tot 158.000 euro. 

Een studie van het Prijzenobservatorium van de FOD Economie toonde dan weer dat de gemiddelde notarishonoraria per akte tussen 2000 en 2019 met de helft gestegen waren, voornamelijk door de sterk opgelopen huizenprijzen. Bovendien bleek uit een vergelijking met andere Europese landen dat alleen in Italië de notariskosten hoger liggen dan in ons land. Waar je op de aankoop van een huis in Spanje 0,27 procent moet betalen aan de notaris, in Duitsland 0,96 procent en in Frankrijk 1,63 procent, bedragen die kosten in ons land gemiddeld 2,2 procent. 

Digitalisering

De conclusie was volgens het Prijzenobservatorium dan ook duidelijk: de vastgelegde tarieven uit 1950 zijn niet meer van deze tijd. Want waar vroeger alle vastgoedaktes manueel ingevuld moesten worden, heeft de digitalisering ervoor gezorgd dat dat proces veel efficiënter gaat. Al is dat volgens Jan Sap, directeur-generaal van de notarisfederatie Fednot, niet het volledige verhaal. “Notariskantoren hebben de afgelopen jaren ook sterk moeten investeren in die digitalisering.” Hij wijst er ook op dat niet alleen de efficiëntie, maar ook het gevraagde aantal gegevens de afgelopen jaren sterk gestegen is. “Waar een verkoopakte vroeger uit vier pagina’s bestond, beslaat zo’n akte vandaag makkelijk twintig pagina’s die heel wat extra opzoekingswerk vragen.”

De notarisfederatie ziet de verlaging van de erelonen dan ook niet graag komen. “Het zal zeer afhangen van kantoor tot kantoor, maar dit zal een aanzienlijke inspanning vragen van alle notarissen. Voor de andere hervormingen, zoals de hervorming van het statuut van notaris en de meer transparante factuur voor notariskosten, waren we zelf vragende partij. Met deze nieuwe regeling kunnen excessen er veel makkelijker uitgehaald worden.”

Het was voornamelijk Vooruit dat bij de regeringsonderhandelingen ervoor gepleit had om de notariskosten te verlagen. Partijvoorzitter Conner Rousseau toont zich tevreden met het compromis,  al had het wat hem betreft nog verder mogen gaan. “Bij heel wat zaken, zoals een verkoopakte bekrachtigen, is de notaris eigenlijk een overbodige stap. Dat zou op termijn overgelaten kunnen worden aan ambtenaren of geregeld worden via blockchain.” Ook de notarisfederatie sluit niet uit dat we in de toekomst huizen kunnen kopen via blockchain. “Blockchain kan het proces makkelijker maken, maar nog steeds zal een derde partij moeten controleren of alles correct verloopt. We gaan notarissen niet zomaar kunnen vervangen door computers.”