HET DEBAT. Moeten (hard)drugs gelegaliseerd worden? En moet de overheid drugs verkopen?

“Het zou heel verstandig zijn om het bezit en gebruik van drugs uit het strafrecht te halen. Gebruikers zouden niet gestraft mogen worden, zelfs niet met een boete – wat minister van Justitie Vincent Van Quickenborne (Open Vld) recent voorstelde”, zegt ze aan het weekblad ‘Knack’. 

“Wie het zich kan permitteren, betaalt die 200 of 300 euro en blowt of snuift rustig verder. De anderen komen in de miserie terecht.” Ze ijvert daarom voor een compleet andere aanpak van de drugswet, die inmiddels 101 jaar oud is. Beels benadrukt dat ze tegen het gebruik is van alle soorten drugs, maar volgens haar moet de overheid toch een andere rol opnemen. “Finaal moet je als overheid ook de productie en distributie van drugs gaan reguleren en controleren. Zodat je bijvoorbeeld bij substanties als cannabis op z’n minst weet wat erin zit”, zegt Beels. 

De overheid zal volgens haar op termijn zelf drugs moeten verkopen. “Zeker als we ook echt een klap willen uitdelen aan de drugsbendes en de illegale handel.” Volgens Beels zou het gebruik van drugs gelegaliseerd moeten worden om het beter te kunnen reguleren, controleren en binnen de perken te houden.

Drugsexpert Tom Decorte vindt onze drugswet eveneens verouderd. “In 1921 wilden ze ‘een drugsvrije wereld’ creëren. Dat is een illusie gebleken, maar de strafwet is wel de ruggengraat van het drugsbeleid gebleven”, zegt Decorte aan het weekblad ‘Knack’. Hij pleit voor het loslaten van bestraffing, omdat dat volgens hem gebruikers duidelijk niet tegenhoudt. “Cannabis vertegenwoordigt 90 procent van het illegale drugsgebruik. Het belangrijkste element dat je daar als overheid tegenover moet stellen, is preventie: je moet de gezondheidsrisico’s uitleggen.”

Ook Decorte zit op dezelfde lijn als Beels. Hij vindt dat de overheid zelfs harddrugs zoals coke zou moeten verkopen, “mits je voldoende restricties inbouwt”. 

“Ik heb al verschillende jaren geleden met Paul De Grauwe en Tom De Corte gepleit voor het legaliseren van cannabis, een veelgebruikte drug wereldwijd. Maar dat wil niet zeggen dat ik mijn nek verder uitsteek voor andere drugs. Het legaliseren van harddrugs zoals cocaïne, heroïne of xtc, gaat me te ver”, zegt Tytgat aan onze redactie.

“De reden is simpel. Het risico op een overdosis en effectief een acuut overlijden is te groot bij harddrugs. Dat is een verschil met cannabis. Je kan wel psychoses hebben, maar een acuut overlijden is er niet. Je kan als het ware nog remediëren, helpen en uitleg geven. Als je tolerant bent voor alcohol en tabak, dan vind ik dat je cannabis kunt toevoegen aan het lijstje van legale drugs. Er zou ook meer geld naar preventie kunnen gaan in dat geval. Het legaliseren van harddrugs is voor mij geen optie. Er sterven mensen aan een overdosis. Je kan de klok dan niet terugdraaien.” 

“Overigens is reguleren niet altijd het synoniem van legaliseren. De legalisatie heeft in de Verenigde Staten bijvoorbeeld geleid tot een wildgroei van economische activiteit met aandelen op de beurs. Je moet geen winstoogmerk nastreven”, gaat Tytgat verder. “Onze voetbalcompetitie wordt gesponsord door alcohol- en biermerken. Je kan je de vraag stellen of dat ethisch verantwoord is. Als je aan mij vraagt of cannabis geregulariseerd moet worden, dan zeg ik ‘ja’. De overheid moet daarbij weliswaar haar zegje hebben met inspectie en controle. Dan ben je op de goede weg en heb je zicht op een probleem. Je zal minder geld moeten steken in beteugeling en detentie. Dat geld kun je in preventie steken van problematische gebruikers en ook in lezingen op scholen.”

SMART on Drugs is een Vlaamse burgerbeweging, bestaande uit verschillende toxicologen, economen en andere experten, die ijvert voor de hervorming van het Belgisch drugbeleid en pleit voor een vernieuwde, deskundige en menselijke aanpak. 

Er worden verschillende argumenten aangevoerd waarom de wet aangepast moet worden. Volgens de burgerbeweging is de criminalisering en repressie van drugsgebruik schadelijk voor de volksgezondheid en de criminaliteit. “Hoe sterker de repressie, hoe meer geweld”, beweren ze. Bovendien is “het totale gebrek aan kwaliteitscontrole van de in omloop zijnde producten verantwoordelijk voor een aanzienlijk deel van hun gevaarlijkheid”, zei Steven Debbaut, criminoloog aan UGent en woordvoerder van SMART on Drugs, eerder. Om die reden pleiten ze ervoor om het bezit van drugs uit de strafwet te halen, wat wil zeggen dat wie betrapt wordt met bijvoorbeeld een gram cocaïne of een xtc-pil op zak daarvoor niet langer vervolgd wordt. 

SMART on Drugs pleit ook voor de legalisering van cannabis, een maatregel die volgens hen een belangrijke rol kan spelen in het herstel van de economie na de coronacrisis. “De overheid kan cannabisproducten rechtstreeks verkopen aan consumenten of belastingen, taksen en accijnzen innen op producten geproduceerd door een legale cannabissector. Verschillende voorbeelden in het buitenland tonen bovendien aan dat de oprichting van deze nieuwe sector veel banen oplevert, zowel direct als indirect”, klinkt het. Debbaut zei eerder al dat er bijvoorbeeld gewerkt zou kunnen worden “met gebruikerslicenties die recht geven op een bepaalde hoeveelheid per jaar”. “Of met doktersattesten.”

“Cannabis verschilt van andere illegale drugs, omdat het veel meer gebruikt wordt, en bijgevolg beter bekend en aanvaard is onder de bevolking dan andere drugs, zoals cocaïne en heroïne”, zo staat op de website van SMART on Drugs te lezen. “Cannabis verschilt niet van andere illegale drugs wanneer het gaat om de negatieve effecten van het huidige verbodsbeleid op de schadelijkheid van het product, en op de gezondheid en het welzijn van de gebruikers. Decriminalisering en een strenge regulering kunnen de omstandigheden waarin andere drugs gebruikt worden ook meer controleerbaar en veiliger maken. Rekening houdend met de objectieve schadelijkheid en risico’s van elk roesmiddel, moet worden bekeken welke vorm van regulering het meest wenselijk is.”

“Ik pleit zelf voor een legalisering van cannabis. Want alles wat je kan legaliseren, kan je ook taxeren, en dan zijn we natuurlijk bij mijn winkel. Een studie van de VUB en de UGent van enkele jaren geleden heeft berekend dat de rechtstreekse en onrechtstreekse kosten voor roesmiddelen ongeveer 3,5 miljard euro per jaar bedraagt”, verduidelijkte Maus eerder al aan ‘De Morgen’.

Alcohol is legaal en gereglementeerd. Maus vindt dat hetzelfde voor cannabis moet gebeuren. “Maar er zijn inderdaad gevaren gekoppeld aan de legalisering van cannabis. Als die er komt, moet er ook sterk ingezet worden op sensibiliseringscampagnes. Ook bij alcohol zijn er campagnes die vragen om met mate te consumeren.” 

Het legaliseren van harddrugs is volgens Maus iets helemaal anders. “Als het gaat over harddrugs, zijn er toch andere effecten op de gezondheid en op de maatschappij. Ik denk ook niet dat men elders het al heeft aangedurfd om naast cannabis ook andere drugs te legaliseren, dus ik zou daar ook voorzichtig mee zijn.” Volgens de expert bestaat er in onze samenleving “totaal geen draagvlak om harddrugs zoals cocaïne te legaliseren”. “Maar volgens mij ligt dat voor cannabis anders. Ondertussen worden er ook al cannabidiolproducten verkocht, zoals olie op basis van cannabis. Dan staan we volgens mij al dicht bij een volgende stap.”

De Grauwe is voor het legaliseren van cannabis. “We houden geen pleidooi voor het volledig vrijmaken van de handel. Als je cannabis vrij te koop in de winkel legt, zeg je inderdaad: ‘Hé jongens, allen hierheen, cannabis te koop!’ Met als gevolg een grote overlast van drugstoeristen. Het model van de social clubs, dat werkt met inschrijvingen, beperkt dat risico.” 

Social clubs zijn verenigingen waar je lid van moet worden om een kleine hoeveelheid cannabis te kunnen kopen. De overheid zorgt er niet alleen voor de kweek van wietplanten, maar controleert die ook. Zo wordt het gehalte aan THC, de hallucinogene stof in cannabis, laag genoeg gehouden. Je mag ook een beperkt aantal planten thuis kweken en de drug is te koop bij de apotheker.

“Het risico dat het problematische gebruik zal stijgen, bestaat wel. Maar daarom moet je net sterk inzetten op preventie en sensibilisering. Aan de andere kant denk ik niet dat iedereen plots naar drugs gaat grijpen, gewoon omdat ze legaal zijn.”

De Nederlandse criminoloog gaat zelfs nog een stapje verder. Hij vindt dat legalisatie van drugs enkel nut heeft als het Europees wordt doorgevoerd. “Als je het legaliseert, dan doe je dat het best in EU-verband én onder een aantal voorwaarden.” Zo moet de politie nog steeds krachtdadig optreden en dient de zwarte markt onder controle worden gehouden volgens hem. 

Fijnaut vergelijkt de Europese situatie nog met deze in de Verenigde Staten en Canada, waar zowel het recreatief als het medisch gebruik van cannabis gelegaliseerd is. “Op een gegeven moment ligt het thema toch op tafel. Daarom pleit ik ervoor om de discussie op gang te brengen in Brussel.”

En nu is het aan jou. Wat is jouw mening? Laat het weten in de comments onder dit artikel. We bundelen de boeiendste reacties vanavond in een nieuw stuk.