Direct naar artikelinhoud
AnalyseOorlog Oekraïne

‘De wereld zoals we ze kennen, is voorgoed voorbij’

Oekraïense militaire voertuigen in de hoofdstad Kiev.Beeld AFP

Russische tanks rollen in sneltempo Oekraïne binnen. Wat wil president Vladimir Poetin bereiken? En kan het Oekraïense leger weerstand bieden?

Wat willen de Russen bereiken?

Terwijl de VN-veiligheidsraad in spoed bijeen was op vraag van Oekraïne, kondigde Poetin deze nacht een ‘speciale militaire operatie’ in Oekraïne aan. Geen tien minuten later vuurde Rusland de eerste raketten af richting Oekraïense steden en militaire doelwitten, en dat zowel vanuit het noorden, oosten als zuiden.  

“Ik heb de indruk dat ze de luchtafweer proberen uit te schakelen en de commandoketen te verstoren, en dan zal een grootschalig grondoffensief volgen”, zegt defensiespecialist Sven Biscop (UGent, Egmont Instituut). 

Het conflict dat deze winter begon met dreigementen van Rusland over een mogelijke NAVO-toetreding door Oekraïne, verschoof vervolgens naar een mogelijke invasie van de Donbas-regio in het oosten van het land. Intussen is er nog weinig reden om te denken dat het Poetin daar om te doen is. “Gezien de omvang van de campagne lijkt het toch dat Rusland een heel groot deel, of zelfs heel Oekraïne wil inpalmen”, zegt Biscop.

“Het doel is duidelijk om ook Kiev in te nemen en de regering omver te werpen”, zegt Edward Hunter Christie, een Belgisch-Britse onderzoeker aan het Finnish Institute of International Affairs, die tot 2020 bij de NAVO werkte. “Alles hangt af van hoe goed de Oekraïners zich kunnen verweren, maar we zijn in een totale oorlog beland.”

Kan Rusland snel een overwinning boeken?

Een adviseur van de Oekraïense president Zelenski zegt dat van een Russische Blitzkrieg, waarbij het land overrompeld wordt, geen sprake zal zijn. Het leger beweert dat het vijftig Russische soldaten heeft gedood en vier tanks en zes vliegtuigen heeft vernield.

“Vergeet niet dat Oekraïne al sinds 2014 in conflict is”, zegt Biscop. “Het leger heeft dus veel krijgservaring opgebouwd en het zal geen walk-over zijn voor de Russen. Er gaan veel slachtoffers vallen, aan beide kanten, maar de Russische grootmacht heeft veel zwaardere middelen.”

De burgerbevolking vlucht intussen massaal weg, ook vanuit Kiev, maar er zijn ook Oekraïners die zich vrijwillig aanmelden om te vechten. Het land staat er alleen voor. In zijn speech vannacht maakte Poetin dat nog eens duidelijk. Elk land dat het in zijn hoofd haalt om Oekraïne bij te springen zal geconfronteerd worden met “nooit geziene gevolgen”.

Oorlog is te onvoorspelbaar om in te schatten hoelang dit zal duren. “Dit is zo shockerend en nieuw voor iedereen”, zegt Edward Hunter Christie. “Landen zullen directe clashes met Russische strijdkrachten vermijden, maar westerse landen zullen wel op bepaalde manieren reageren. In eerste instantie zullen ze de NAVO en EU-landen veiliger willen maken. We zullen in heel Europa een grotere ontplooiing van legers zien en de militaire uitgaven gaan omhoog.”

Wat kan het Westen doen?

Er zullen zeker burgerslachtoffers vallen in Oekraïne. Precisiebombardementen zijn in werkelijkheid niet altijd zo precies. Oekraïne was vannacht en gisteren ook het doelwit van voortdurende cyberaanvallen. Het valt te verwachten dat Rusland ook ons daarmee verder zal willen destabiliseren. 

“Ik vind dat we dat ook zelf moeten hanteren, om afschrikking op te bouwen”, zegt Biscop. “Je kan met diplomatieke acties en met economische sancties reageren, maar je kan ook een cyberaanval opzetten.”

Het lijkt een van de weinige wapens die we kunnen inzetten. De afgekondigde economische sancties hebben alvast weinig impact gehad op de Russische strategie. Analisten zijn het erover eens dat die te laat komen, maar toch best uitgebreid worden. 

Rookpluimen in Kiev na raketinslagen.Beeld REUTERS

“Er mag geen euro meer naar Rusland gaan”, zegt Edward Hunter Christie. “Ik vind dat er importtarieven moeten komen voor alles wat we invoeren uit Rusland en we moeten af van de Russische energie. Elke gram van Russische energie die we kopen, gaat in de zak van dit land dat zomaar een ander land binnenvalt. De ambitie van Poetin blijkt ongebreideld en bevat een element van gruwel en stalinistische praktijken.”

Hij verwacht dat Poetin er nu ook gebruik van zal maken om Oekraïense en andere opposanten elders in Europa om te brengen, zoals hij Sergej Skripal vergiftigde, Litvinenko en Navalny. Opposanten van Poetin kunnen maar beter twee keer over hun schouder kijken, om te beginnen in Oekraïne zelf.

Schade bij een explosie in KievBeeld EPA

“We zien niet enkel een militaire invasie, maar er zal daarna ook een gewelddadige bezettingsmacht volgen”,  zegt Edward Hunter Christie. “In KGB-traditie liggen er lange lijsten klaar met namen van mensen die gedood moeten worden, of vervolgd en vervolgens terechtgesteld in schijnprocessen. Het lijkt nog het meest op hoe Stalin landen veroverde.”

Edward Hunter Christie pendelt tussen Brussel en Helsinki. Hij weet hoe er in Finland wordt gedacht. En dan overheerst toch het gevoel dat West-Europese lidstaten, waaronder Frankrijk en Duitsland, de waarschuwingen uit Oost-Europa onvoldoende ernstig namen. Anderzijds moet ook Finland zelf een project voor een nieuwe kerncentrale van Rosatom herevalueren, zo maakte de Finse premier deze week bekend.

“De fundamentele vergissing is dat we zaken bleven doen met een land waarvan we het gevaarlijke, agressieve karakter kenden”, zegt hij. “De wereld die we kennen is voorgoed voorbij. Als Rusland heeft beslist dat ze hun oude gebieden terug willen en economische sancties naast zich neerleggen, dan geloven ze dat het haalbaar is om zonder het Westen verder te kunnen. Het is niet onbelangrijk daarin dat Rusland en China naar elkaar zijn toegegroeid.”