Hoe reageer je op pestgedrag? "In plaats van haar te helpen, deed ik mee"

Waarom reageren we soms niet als er iemand in onze buurt gepest wordt? "Omdat we in ons hoofd een snelle kosten-batenanalyse maken", vertelde psychologe Griet Van Vaerenbergh in "Generation Wijs". "Als onze eigen status in het gedrang komt, grijpen we niet in."

Waarom springen we niet meteen in de bres wanneer we zien dat er in onze nabije omgeving iemand gepest wordt? "We hebben als mens heel sterk de nood om bij een groep te horen. En dat is de meerderheidsgroep, niet die enkeling of enkelingen die gepest of buitengesloten worden", legt Van Vaerenbergh uit.

Dat maakt dat wij twee keer nadenken voor we reageren op pestgedrag. Het kan ook een verklaring zijn waarom sommigen zelfs mee beginnen te pesten.

Aangemoedigd om te pesten

Met luisteraar Charles kregen presentatoren Karolien Debecker en Dorianne Aussems in "Generation Wijs" iemand aan de lijn die mee begon te pesten. Hij vertelde hoe hij in het vierde leerjaar een meisje had gepest omdat hij werd aangemoedigd door andere klasgenoten. 

"Ik was 9 jaar en zij was net nieuw op school. Ze werd al snel uitgesloten bijvoorbeeld tijdens de turnles als we groepjes moesten samenstellen voor een wedstrijd. Je hebt dat in het begin niet door omdat het vrij onschuldig begint met een keertje lachen. Maar het werd erger en het was als een trein die mij meezoog. Op den duur deed ik mee omdat ik aanmoedigingen kreeg van anderen. Zij vonden mij grappig."

De situatie escaleerde op de verjaardag van het meisje. "Het was de gewoonte om verjaardagen te vieren met persoonlijke briefjes die we in de klas schreven voor de jarige. Die briefjes werden dan op een groot blad geplakt. Ik had iets lelijks geschreven voor haar. Onze lerares is toen met tranen in haar ogen naar mij toegekomen en ze zei: dit had ik van de rest verwacht, maar niet van jou. En ze had gelijk. Ik ben zo niet. Later is mijn moeder er ook bij gehaald en ook zij moest huilen om wat ik had gedaan. Ze begreep het niet."

Griet beaamt wat Charles vertelt: "Pestgedrag gebeurt heel gradueel. Je hebt het als omstaander eerst niet door als iemand als laatste gekozen wordt in de turnles. Maar daarom is het net heel belangrijk dat kinderen en jongeren al heel snel leren wat kan en niet. Zowel verbaal als non-verbaal."

Het omstandereffect

Hoe groot is dat omstandereffect? Best groot volgens Van Vaerenbergh. "Hoe meer mensen getuige zijn van een noodsituatie, hoe minder kans dat er hulp geboden wordt. Als jij ziet dat anderen niet reageren, dan besluit je daaruit dat de nood wel niet zo groot zal zijn. En het heeft ook te maken met het delen van verantwoordelijkheid. Je vraagt je onbewust af waarom jij die taak op jou zou nemen als anderen het ook kunnen doen."

Uit antipestprogramma’s blijkt nochtans dat de reactie van de groep een grote invloed heeft op het gedrag van de pester. "Als je het pestgedrag actief aanmoedigt of passief laat gebeuren, dan zal de pester doorgaan. Pesten is een sociaal fenomeen. Als de pester aandacht krijgt en zijn populariteit kan vergroten door zijn gedrag aan te houden, dan zal hij dat ook doen."

Maar er ligt ook een mooie kans om het patroon te doorbreken volgens Van Vaerenbergh. "Hoe groter de groep, hoe meer mogelijkheden ook om afspraken te maken over hoe je reageert op het pestgedrag. Je kan overleggen wie naar de leraar stapt, wie bemoedigende sms’jes stuurt naar het slachtoffer enzovoort."

Hoe ingrijpen?

Hoe kan een school of een werkgever ervoor zorgen dat mensen zullen ingrijpen bij grensoverschrijdende situaties? "Door eerst en vooral te zorgen voor een warm, verbonden klimaat. Op die manier is er al minder ruimte voor pestgedrag."

"En daarnaast moeten we met meer empathie kijken naar de situatie waarin slachtoffers van pestgedrag zich bevinden. De actie van Radio 2 en MNM draagt daar zeker al aan bij. Jullie geven een stem aan mensen die het meemaakten. Zo leren we als omstaanders hoe schadelijk het kan zijn en wat wij eraan kunnen doen. Want slachtoffers zelf hebben vaak niet de moed om aan de alarmbel te trekken, omdat ze de schuld bij zichzelf leggen.”

Meest gelezen