Vrouwen vinden ze vies, waarom blijven mannen dan tóch ongevraagd dickpics sturen?

“Ik werd er ongemakkelijk van en wilde gelijk niet meer verder praten”, “Ik voelde een soort vieze walging”, “Ik ben totaal niet preuts, maar dit was toch echt niet prettig”: het is een greep uit de antwoorden die ik kreeg toen ik zo’n twintig vrouwen vroeg of ze weleens ongevraagd een foto van een piemel hadden gekregen en hoe ze zich daarbij voelden. Veel positiever dan “ik vind het sneu, maar ik kan er wel om lachen” werden de reacties in dit kleine onderzoek niet.

In de laatste jaren, en zeker in de laatste weken, is de dickpic uitgegroeid tot een waar cultuurfenomeen. Let wel: in dit stuk gaat het niet over de met wederzijdse instemming uitgewisselde piemelfoto, maar om het onverwachte exemplaar, dat de kop lijkt op te steken op alle plekken waar mensen online met elkaar in contact komen. Ik sprak vrouwen van alle leeftijden die ze op datingapps en -sites om de oren kregen, maar ook op Facebook, of zelfs in de scrabble-app Wordfeud. De context varieerde van flirterige gesprekken tot totaal uit het niets, met als verbijsterendste anekdote: “Ik kreeg er een nadat ik een scharrel had geappt dat ik net een auto-ongeluk had gehad.”

Uit een recente enquête van het het Centraal Bureau voor Statistiek van Nederland onder 30.000 mensen van 16 jaar en ouder blijkt dat 2 procent weleens ongewenste naaktfoto’s of seksfilmpjes ontvangt. De ontvangers zijn meestal jonge vrouwen, de verstuurders in 70 procent van de gevallen mannen.

Media gingen de afgelopen tijd druk op zoek naar de redenen waarom mannen zich schuldig maken aan dit strafbare feit. Er werden stoornissen als exhibitionisme en narcisme genoemd, maar ook veel alledaagsere motieven. Mannen zien de dickpic als een manier om de ontvanger te vleien (‘moet je kijken hoe opwindend ik je vind’) of om te laten zien wat ze in huis hebben. Dit alles in de hoop die persoon tussen de lakens te krijgen of een foto terug te ontvangen. 

Het zijn doelen waar de ongevraagde dickpic, als we de reacties van de vrouwen die ze ontvangen mogen geloven, mijlenver naast landt. Waarom blijven de verzenders dan toch stug volharden? Is hier sprake van een groot misverstand tussen de genders? En is dat op te lossen?

Van geen kwaad bewust 

Seksuoloog en psycholoog Nynke Nijman is ervan overtuigd dat veel verstuurders, exhibitionisten en co. daargelaten, zich van geen kwaad bewust zijn. “Als je aan een willekeurige groep mannen vraagt of ze weleens een ongewenste dickpic hebben verstuurd, dan zeggen ze allemaal: nee, ongewenst niet natuurlijk. Maar als je vraagt: heb je weleens een foto gestuurd waarvan je dacht dat hij gewenst was, waarna het ineens heel stil werd en dat leuke, flirterige contact ophield, dan komt het ze al vaker bekend voor. Dan kunnen ze zich gaan realiseren dat hun gedrag misschien inderdaad niet altijd even gepast was.”

Onderzoek laat zien dat mannen de seksuele interesse van vrouwen in het algemeen eerder over- dan onderschatten en dat ze gedragingen zoals glimlachen vaker dan vrouwen inschatten als seksueel gemotiveerd. Het is een mogelijke verklaring voor de ongewenste dickpic: iets wat een vrouw opvat als, bijvoorbeeld, een grappige opmerking over een goed gevonden woord in Wordfeud, ziet een man misschien heel anders.

Het kan ook gebeuren dat een vrouw potentieel wel interesse heeft, maar nog in de ‘verkenningsfase’ zit, zegt Nijman. “Dan geniet ze bijvoorbeeld van een flirterig chatgesprek op veilige afstand, waarin ruimte is voor fantasie en spannende omschrijvingen. In die sfeer kan een man dan denken: nu kan ik haar gerust met een foto laten zien dat ze me opwindt, terwijl dat nog altijd totaal ongewenst is. Je kunt de veilige sfeer daarmee in één keer tenietdoen en iemand uit haar eigen fantasie trekken. Het kan voor de ontvanger voelen als voor het blok gezet worden, want een erecte penis heeft toch de lading: jij moet hier nu iets mee.”

Zo’n plotseling expliciet beeld is voor een vrouw vaak verre van prikkelend, zegt Nijman. “Zeker omdat vrouwen over het algemeen veel contextafhankelijker zijn in hun seksuele beleving en meer belang hechten aan woorden, inbeeldingsvermogen, sfeer. Zo kan diezelfde vrouw zo’n foto heerlijk vinden als ze wel in de juiste stemming is en hem wíl zien.”

Hoe belangrijk context is, illustreert het verhaal van een vrouw (31) die me vertelde dat ze in de trein een berichtje kreeg van een man met wie ze een flirterig appgesprek had. “Hij vroeg: ‘Wil je mijn piemel zien?’ Ik zei nee, want om 8 uur ’s ochtends, tussen de andere mensen in het openbaar vervoer, heb ik daar echt geen behoefte aan. Hij drong aan, dus zei ik toch maar oké. Het was dus niet eens écht ongevraagd, maar toch vond ik het niet fijn, en die foto ging in mijn hoofd in het laatje ‘dingen die ik niet had willen zien’. Terwijl ik ook weleens dickpics heb gekregen waar ik zelf om had gevraagd. Dan was het een totaal ander verhaal.”

Je zou je kunnen afvragen wat er nu helemaal zo erg is aan een foto van een piemel, maar veel vrouwen ervaren de ongevraagde dickpic als veel meer dan een plaatje. Dat bleek onder meer uit een Deense studie uit 2019 over naaktfoto’s onder jongvolwassenen. De onderzoekers schrijven daarin dat vrouwen het krijgen van een dickpic opvallend vaak omschrijven alsof ze de penis ‘in hun gezicht gedrukt krijgen’. 

Ook in mijn gesprekken kwam die reactie terug. Een vrouw vergeleek  de ervaring bijvoorbeeld met “iemand die zijn stijve opeens voor je gezicht houdt”. Een verklaring daarvoor, schrijven de onderzoekers, kan zijn dat de smartphone aanvoelt als een extensie van je lichamelijk bewustzijn of als een draagbaar privéterrein. Hoewel de man niet voor je staat en je dus niet (onmiddellijk) fysiek kan belagen, voelt het alsof hij een veilige omgeving binnendringt.

Catcallers en potloodventers

Een Brits onderzoek in het tijdschrift New Media & Society brengt de negatieve reactie van jonge vrouwen op dickpics in verband met postfeministische waarden als zelfbeschikking en keuzevrijheid. De ondervraagde vrouwen ervoeren de foto’s als seksisme, omdat ze niet zelf konden kiezen of ze wel of niet iemands erecte penis wilden zien. De boodschap van de ongevraagde dickpic interpeteerden ze als: ‘Jij moet hier nu naar kijken, of je het leuk vindt of niet’, iets wat ze omschreven als “seksueel agressief” en “een vibe van mannelijke dominantie”. Ook kan zo’n foto voelen als onderdeel van een patroon van ongewenst gedrag: hij belandt op dezelfde mentale stapel als de catcallers, potloodventers en alle andere mannen die te ver gingen.

Dit verklaart waarom er zo’n groot verschil lijkt te zijn tussen de met en de zonder instemming gekregen dickpic. Alleen al het feit dat iemand ongevraagd zo’n foto verstuurt kan enge associaties oproepen en voelen alsof er grenzen worden overschreden. Die context kan ertoe leiden dat de foto zelf – hoe de piemel in kwestie eruitziet en of die wel of niet aantrekkelijk of geil is – niet eens meer in beschouwing wordt genomen.

“Wat veel mannen niet genoeg beseffen, is dat vrouwen zich constant een beetje tegen hen en hun seksualiteit moeten verweren”, zegt schrijver en columnist Stella Bergsma, die op Instagram tientallen ongevraagde dickpics heeft gekregen. “We leven in een wereld met veel geweld tegen vrouwen en alleen al het feit dat mannen fysiek sterker zijn geeft ze een machtspositie waarvan ze zich niet altijd bewust zijn. Dat mannen contact veel sneller dan vrouwen interpreteren als flirten, komt denk ik ook daardoor. Degene met macht heeft nu eenmaal nooit echt goed zicht op wat anderen echt van hem vinden. Misschien doet een vrouw wel aardig tegen een man om hem te vriend te houden of te ontwapenen, niet uit seksuele interesse. Zeker bij een man die ook nog op een andere manier macht over haar heeft, zoals op het werk.”

De vele dickpics die ze heeft gekregen, interpreteert Bergsma meestal niet als kwaadwillend. “Vaak heb ik eerder het gevoel dat het een misplaatste poging tot contact is, met het idee: wie weet hapt ze. Het feit dat ik sexy foto’s van mezelf deel op Instagram en expliciet over seks schrijf, vatten deze mannen op als een uitnodiging. Er lijkt een idee achter te zitten dat ze als vanzelfsprekend recht hebben op de seksualiteit van een vrouw: ‘Als zij dat laat zien, dan is dat voor mij bedoeld.’”

Ook een artikel in Women’s Studies International Forum (2018) noemt het impliciete idee dat mannen recht hebben op seks als verklaring voor de ongevraagde dickpic. Dit gevoel van sexual entitlement, schrijven de auteurs, kan omslaan in aggrieved entitlement, het idee dat mannen een ‘recht’ wordt ontnomen als vrouwen geen interesse hebben. Bij online contact wordt die krenking nog eens versterkt: waar vrouwen in een persoonlijke ontmoeting nog weleens verder meegaan in avances dan ze eigenlijk willen, voelen ze zich daartoe in een chatgesprek minder verplicht. De dickpic kan dan een manier zijn om de regie terug te grijpen en de ‘beschadigde mannelijkheid’ te repareren, aldus het artikel.

‘Poeniepics’

En mannen, krijgen die dan nooit zomaar expliciete foto’s? Jawel. Zo zei de Nederlandse rapper Fresku in oktober in een interview met Vice dat hij via Instagram ‘poeniepics’ krijgt van fans - een poenie of poentje is een van oorsprong Surinaams woord voor het vrouwelijk geslachtsdeel. Volgens de cijfers van het CBS komt het alleen een stuk minder voor dat mannen ongewenste foto’s van vrouwen krijgen dan andersom, misschien ook omdat ze ze minder vaak als ongewenst opvatten. 

Stella Bergsma: “Mannen zeggen weleens: ‘Vrouwen sturen toch ook sexy foto’s, wat is het verschil?’ Maar een erecte penis is een heel heftig beeld om te versturen. Daar zit de boodschap in: ik ben geil, jij moet hier iets mee, terwijl bijvoorbeeld borsten ook neutraal naakt kunnen zijn. Een dickpic is eerder vergelijkbaar met een opengesperde, vochtige vagina. Hoe vaak zouden vrouwen zoiets sturen?”

Ook het gender van de ontvanger van de dickpic maakt veel verschil, volgens een Amerikaans onderzoek naar de reacties die (gay en biseksuele) mannen en vrouwen erop hadden. Van de mensen die weleens ongevraagd een dickpic hadden gekregen, zei 50 procent van de vrouwen dit walgelijk te vinden en 46 procent zich niet gerespecteerd te voelen. 26 procent zei een positieve reactie te hebben gevoeld. Van de mannen vond meer dan driekwart de foto’s onderhoudend of prikkelend.

Bij mannen onderling lijkt de dickpic dus veel minder negatieve reacties op te roepen. Op de homodatingapp Grindr, waar seks centraal staat, is een piemelfoto eerder de regel dan de uitzondering, vertelden vier gebruikers. Twee van hen zeiden de dickpic vooral een handig middel te vinden bij het maken van een afspraak. Alexander (44): “Ik heb ook weleens een date gehad waarbij ik van tevoren niet had doorgevraagd op foto’s en dacht: het zit wel goed, en dan zat het achteraf toch niet goed. Dat is teleurstellend. Als ik er wat mee ga doen, wil ik hem eigenlijk wel gewoon eerst zien.”

De twee andere mannen zeiden niet per se een dickpic te hoeven zien en alle vier waren ze het erover eens dat het versturen ervan zonder eerst hallo te zeggen minder gewenst was (“Dan loop je er gewoon mee te flyeren”), net als het versturen ervan op andere apps dan Grindr. Maar zelfs dan interpreteerde geen van de vier de foto’s als agressief of beledigend. De consensus was hier dat de dickpic niets anders is dan een uitnodiging tot seks en de vraag: is hij goed genoeg voor je?

Compliment?

Zonder de context van seksisme en genderongelijkheid lijkt de dickpic dus een stuk ongecompliceerder. Het kan verklaren waarom mannen het moeilijk vinden aan te nemen dat de foto’s voor vrouwen écht vervelend zijn. In de eerder genoemde Deense studie waren veel van de ondervraagde jongemannen het erover eens dat de dickpic een compliment is en dat het vleiend is om er een te krijgen. Op de vraag waarom vrouwen dat dan niet als zodanig opvatten, antwoordde een aantal jongens dat dat wellicht kwam door de angst om als slet te boek te staan. Vrouwen kónden daardoor niet toegeven dat ze van deze aandacht genoten.

Bovendien bleek dat de mannen het niet heel erg vonden als hun foto verspreid zou raken. Ze zouden er onderling wel om kunnen lachen, hoewel uitgelekte naaktfoto’s van een vrouw haar wederom eerder als een slet zouden neerzetten. Ook de auteur van het Britse onderzoek merkt op dat in deze gegenderde realiteit zowel naaktfoto’s van mannen als naaktfoto’s van vrouwen vooral voor vrouwen schadelijke gevolgen lijken te hebben.

Dat vrouwen weinig opwinding zeggen te ervaren bij een contextloze dickpic, wil overigens niet zeggen dat daar een biologisch verschil aan ten grondslag ligt. Een overzichtsstudie naar de opwinding die mannen en vrouwen ervaren bij visuele stimuli zet daarover een aantal interessante bevindingen op een rij. Zo hadden vrouwen bij het kijken naar verschillende soorten porno even sterke fysieke reacties van opwinding als mannen, maar zeiden ze meer opgewonden te raken van minder expliciete, door vrouwen gemaakte porno. 

Ook bleek uit hersenscans dat mannen en vrouwen een even sterke neurale respons hadden bij het zien van foto’s van geslachtsdelen van de sekse waar zij op vallen. Het lijken vooral socioculturele factoren te zijn, schrijven de onderzoekers, die ertoe leiden dat vrouwen dit soort visuele prikkels (bewust en onbewust) anders verwerken dan mannen. Als verklaring noemen ze de grotere seksuele vrijheid die mannen in de westerse cultuur historisch gezien hebben, terwijl van vrouwen wordt verwacht dat ze hun seksualiteit inperken.

De penis opnieuw framen

Zo bekeken zou er, mits in overeenstemming gestuurd, ook juist een emanciperende kracht kunnen uitgaan van het kijken naar dickpics. En ook van het verzenden ervan: een onderzoek naar naaktfoto’s in gewenste context uit 2020 suggereert dat de dickpic mannen de ruimte kan geven om hun lichaam als mooi en begeerlijk te presenteren. Een rol die traditioneel meer voor het vrouwenlichaam is weggelegd, terwijl de penis eerder labels krijgt als ‘agressief’ of juist ‘komisch’. De dickpic kan mannen een kans bieden om zich kwetsbaar op te stellen en hun lichaam te onderzoeken ‘als object voor het kijkplezier van vrouwen’, iets wat onderlinge intimiteit en zelfvertrouwen kan bevorderen.

De dickpic kan dus helpen om de penis opnieuw te framen: geen symbool van agressie en mannelijke overmacht, maar iets wat ook mooi en kwetsbaar kan zijn. Een voorbeeld daarvan is de Tumblr-pagina ‘Critiquing your dick pics with love’, waar schrijver Madeleine Holden constructieve feedback geeft op ingezonden dickpics. Ze gaat daarbij niet in op de grootte van de penis, maar vooral op de stijl en setting van de foto. Zo is de kritiek op de dickpic van een transgender man dat hij niet goed heeft scherpgesteld en te ver heeft ingezoomd. In plaats van een wedstrijdje ‘wie heeft de grootste’, is de boodschap hier dat elke penis een begeerlijk en kunstzinnig object kan zijn.

“Elke ongewenste dickpic heeft de intentie om een ongevraagde-doch-gewenste dickpic te zijn”, appte een vriend me. Maar misschien is de crux hier juist dat mannen de eigen intenties wat vaker opzij mogen zetten. Wie weet wat er gebeurt als je je openstelt voor het verlangen van een ander, in plaats van alle (opslag)ruimte te vullen met dat van jou.