Europese Unie neemt ‘bijtende’ sancties tegen Russische agressie: ‘Poetin wil de kaart van Europa hertekenen’

De leiders veroordeelden Russische invasie in de scherpst mogelijke bewoordingen. Ze beschuldigden Poetin ervan niet alleen de regering in Kiev omver te willen werpen, maar ook de stabiliteit en veiligheid in heel Europa en de internationale rechtsorde. “Oorlog is terug in Europa en Poetin is daarvoor verantwoordelijk”, aldus voorzitter Von der Leyen van de Europese Commissie. “Hij wil de kaart van Europa hertekenen. Hij mag en zal daarin niet slagen”, zei Von der Leyen na afloop van het bijna zes uur durende spoedberaad. De Oekraïense president Zelensky woonde de vergadering enige tijd bij via een videoverbinding.

Het sanctiepakket waarover de leiders het afgelopen nacht eens werden – het tweede binnen een week – zal volgens premier Rutte het Kremlin en de Russische elite “ongenadig hard raken”. Het gaat om “massieve en gerichte” sancties die de Russische economie en ambities ondermijnen.

Overzicht

• Het wordt Russische staatsbedrijven onmogelijk gemaakt nieuwe aandelen uit te geven via Europese beurzen, wat hun investeringen afknijpt en duurder maakt. 

• Verder verbiedt de EU leningen voor acht grote Russische staatsbedrijven (luchtvaart, defensie, scheepvaart), alsook de aankoop van hun aandelen. 

• De zwarte lijst met banken waarmee de EU geen zaken doet, wordt uitgebreid met de Alfa Bank en de Bank Otkritie. Volgens Von der Leyen wordt 70 procent van de Russische banken inmiddels getroffen door EU-sancties.

• Rijke Russen kunnen straks hun geld niet meer stallen op Europese banken, een maatregel die in nauwe samenwerking met Zwitserland genomen wordt. 

• Verder stemden de leiders in met een exportverbod voor materieel en technologie voor Russische olieraffinaderijen. Dat betekent minder afzet van olie en dus miljarden euro’s minder inkomsten, aldus Von der Leyen. 

• De Russische lucht- en ruimtevaartsector wordt aangepakt met een exportverbod op in Europa gemaakte reserveonderdelen.

• Daarnaast komt een reisverbod voor alle Russen met een diplomatiek paspoort of speciale visa. 

• Verder breidt de EU de zwarte lijst uit van Russen die hier niet meer welkom zijn en wier bankrekeningen in Europa bevroren worden. Alle leden van het Russische parlement komen erop te staan, evenals de leden van de Russische Veiligheidsraad, Poetingetrouwen in Belarus en oligarchen. Vandaag worden de wetsteksten voor het pakket definitief goedgekeurd waarna ze van kracht zijn.

Afkoppelen van Swift

Tijdens de nachtelijke discussie drongen de premiers van Polen en de Baltische staten aan op een zwaarder sanctiepakket. De zwaarst mogelijke financiële sanctie is het volledig afkoppelen van Russische banken en bedrijven van het internationale betalingssysteem Swift. “De nucleaire optie”, volgens betrokken diplomaten, omdat dit ook voor de EU grote gevolgen heeft.

De Duitse kanselier Scholz vond het te vroeg hiervoor. EU-diplomaten wezen erop dat de oorlog in Oekraïne komende dagen en weken kan verergeren. “We krijgen mogelijk te maken met duizenden slachtoffers. Dan moet je nieuwe, nog hardere sancties achter de hand hebben”, aldus een diplomaat. Daaraan zal ‘snel’ gewerkt worden, aldus de slotverklaring. In dat volgende pakket komen mogelijk ook president Poetin en zijn minister van Buitenlandse Zaken Lavrov op de zwarte lijst te staan. Dat bemoeilijkt wel eventueel diplomatiek overleg.

Extra steun Oekraïne

De EU beloofde extra financiële steun voor Oekraïne, bovenop de 1,2 miljard euro die eerder deze week werd goedgekeurd. De Poolse en Sloveense premiers wilden dat de EU Oekraïne aanwijst als kandidaat-lidstaat om de Oekraïners te laten zien dat Europa hen steunt. Het EU-lidmaatschap zou in 2030 een feit moeten zijn. Voor dit voorstel was er vooralsnog geen steun bij de meeste andere EU-landen. Wel werkt de EU aan noodplannen om een eventuele vluchtelingenstroom uit Oekraïne op te vangen.

De EU vreest dat Rusland als reactie op nieuwe sancties de gaskraan dichtdraait, ook al is de gasverkoop de voornaamste bron van inkomsten voor het Kremlin. Volgens de Commissie beschikt de EU over voldoende gasvoorraden om de komende maanden zonder grote problemen door te komen. Het tijdig bijvullen van die voorraden voor de volgende winter is wel onzeker als Rusland geen gas meer levert.

Eerder deze week keurden de EU-landen al een eerste pakket sancties tegen Rusland goed. Van bijna 380 Russen werden de financiële tegoeden in Europa bevroren. Rusland verloor zijn ongehinderde toegang tot Europese kapitaalmarkten om schulden te herfinancieren. De handel met de Oekraïense regio’s Loehansk en Donetsk werd stilgelegd. En Duitsland schortte de ingebruikname op van de gasleiding Nord Stream 2.