HET DEBAT. Zijn de huidige sancties tegen Rusland genoeg om Poetin op andere gedachten te brengen?

Lees alles over de oorlog tussen Rusland en Oekraïne in dit dossier.

De Europese sancties worden vrijdagavond op een extra vergadering van de ministers van Buitenlandse Zaken gedetailleerd. In de loop van de avond moeten ze in het Publicatieblad van de EU verschijnen, waarmee ze formeel van kracht zullen zijn. Inmiddels raakte al bekend dat de EU ook maatregelen neemt tegen de Russische president Vladimir Poetin en zijn minister van Buitenlandse Zaken Sergej Lavrov. Normaal gezien kiest de EU bij zulke maatregelen tegen personen voor de bevriezing van alle tegoeden die zich in Europa bevinden en voor een inreisverbod, maar Poetin en Lavrov zouden nog steeds de EU binnen mogen. Daarmee zou de EU het signaal willen geven dat het de deur voor diplomatie openhoudt, al was het maar symbolisch.

Vrijdagnamiddag vindt ook de NAVO-top over Oekraïne plaats. Secretaris-generaal Jens Stoltenberg kondigde een verdere versterking van de militaire aanwezigheid van de alliantie in Oost-Europese lidstaten aan. “We hebben onze defensieplannen geactiveerd om onze militaire bevelhebbers meer bevoegdheid te geven om troepen te verplaatsen en te ontplooien waar dat nodig zou zijn”, zei Stoltenberg donderdag na een bijeenkomst van de Noord-Atlantische Raad. “We verhogen de aanwezigheid van Navo-troepen in het oostelijke deel van de Alliantie”, voegde hij toe.  

De Oekraïense president Volodymyr Zelensky blijft intussen hameren op extra maatregelen en steun vanuit het Westen. Zo pleit hij voor de uitsluiting van Rusland van het betaalnetwerk van Swift en een embargo tegen Russische olie en gas. 

Het Westen houdt de zogenaamde ‘financiële atoombom’ voorlopig echter op zak. De Russen uitsluiten van het betaalnetwerk van Swift betekent zoveel als de Russen volledig uitsluiten van het internationaal betaalverkeer. Swift, de Society for Worldwide Interbank Financial Telecommunication, regelt het internationale betaalverkeer en vormt daarmee het centrale zenuwstelsel van het bancaire systeem. “Het is een samenwerkingsverband waarop 11.000 banken en financiële instellingen uit meer 200 landen zijn aangesloten”, legt Veronique Goossens, hoofdeconoom van Belfius, uit. “Het zorgt voor alle communicatie tussen banken wereldwijd.”

“De schade voor Rusland is potentieel enorm groot”, zegt ze. “De exportbelangen van de Russen in Europa zijn heel groot. Zij hebben inkomsten nodig. Zeker in oorlogstijd, want dat kost heel veel geld. Bovendien heeft Rusland als gigantisch land een BBP dat niet groter is dan dat van de Benelux. Je kan jezelf dus de vraag stellen in hoeverre zij een financiële drooglegging kunnen permitteren.”

Wel vrezen waarnemers dat een uitsluiting Rusland zou aanmoedigen haar eigen, alternatieve betaalsysteem verder te ontwikkelen. Na de dreiging van het VK in 2014, is het namelijk begonnen met zijn eigen betaalinformatiedienst uit te bouwen. Die is met 400 aangesloten banken voorlopig vooral een binnenlandse aangelegenheid. Maar de uitbouw ervan en een eventuele koppeling aan het Chinese betaalsysteem, zou de rol van Swift als globale berichtendienst schaden én Rusland op middellange termijn minder gevoelig maken voor dit soort sanctie. Het zorgt ervoor dat deze ‘financiële atoombom’ een wapen is dat het Westen slechts één keer écht goed kan gebruiken.

Vrijdagmiddag had de Belgische premier Alexander De Croo al gepleit voor sancties tegen president Poetin. “Als je ziet welke vreselijke daden er gesteld worden in Oekraïne, en als je kijkt naar de speech van Poetin, dan is het zeer duidelijk dat hij daar zelf voor verantwoordelijk is”, klonk het. “Dan is het logisch dat je zijn financiën, zijn middelen moet bevriezen en hij dus op de sanctielijst moet staan.”

De Croo ziet “zeer ernstige schendingen van het internationaal recht”. Hij toonde zich tevreden met de aankondiging van bijkomende Europese sancties tegen Rusland. “Het is nodig dat het net rond de elite in Moskou zoveel als mogelijk wordt gesloten. De Oekraïners hebben deze oorlog niet gewild. We moeten raken waar het pijn doet.”

België zal ook zijn verantwoordelijkheid opnemen als de NAVO om steun zou vragen, benadrukte De Croo. Dat zal ook het geval zijn als er gevraagd wordt om het territorium van de NAVO te verdedigen, zei hij.

Behalve over sancties praten de Europese leiders ook over steun voor Oekraïne. Sommige lidstaten uit het oosten breken daarbij opnieuw een lans voor het kandidaat-lidmaatschap van Oekraïne. “We moeten over de status van Oekraïne als kandidaat spreken, en natuurlijk ook over zeer ruime financiële, economische, sociale en politieke ondersteuning”, stelde de Litouwse president Gitanas Nauseda. “Ze hebben onze steun vandaag nodig, morgen is het allicht te laat.”

Inmiddels bekijkt ons land toch of er wapens geleverd kunnen worden aan Oekraïne. Minister van Buitenlandse Zaken Sophie Wilmès (MR) vraagt aan Defensie om een oplijsting te maken van welke wapens mogelijk naar het Oekraïense leger kunnen gaan. “Hopelijk is het nog niet te laat”, zegt ze.

Gisteren herhaalde minister van Defensie Ludivine Dedonder (PS) nog bij VTM Nieuws dat ons land géén wapens naar Oekraïne stuurt. Dat was een dag eerder ook bevestigd door premier Alexander De Croo (Open Vld). “De Belgische Defensie heeft die wapens zelf nodig om de engagementen binnen het NAVO-bondgenootschap te kunnen nakomen”, legde de premier uit na afloop van een Veiligheidsraad.

Intussen zou er besproken zijn dat er toch wapenstock over is die eventueel naar Oekraïne kan gezonden worden. Over hoeveel en welke wapens het precies gaat, is momenteel nog niet duidelijk. Minister Wilmès vraagt Defensie aldus om een lijst met mogelijke wapens op te maken.

De Europese sancties zullen “enorme en ernstige gevolgen” hebben voor het land, klinkt het. Vooruit-vicepremier Frank Vandenbroucke pleit echter voor nog strengere sancties om Rusland te dwingen op te houden met oorlog voeren. Eventuele nadelige gevolgen voor de Belgische samenleving moeten we erbij nemen, vindt hij. Volgens Vandenbroucke moet Europa nog een stap verder gaan. “Mijn mening en onze mening is dat ze inderdaad fors moeten zijn”, klinkt het. Volgens de Vooruit-vicepremier is het mogelijk dat Europa nog strengere sancties oplegt, al moeten daarvoor eerst nog een aantal “technische” zaken besproken worden. “Ik vind het naar de toekomst toe echt belangrijk dat we maximaal onze tanden laten zien met sancties, en ik vind dat we er maar moeten bijnemen dat we daar zelf last van hebben ook”, stelt Vandenbroucke duidelijk. 

De voorzitter van de Europese Raad Charles Michel heeft op Twitter aangekondigd dat een bijkomend pakket aan maatregelen wordt voorbereid. “Europa steunt de Oekraïense bevolking en zal ze blijvend ondersteunen. Gisteravond werd een tweede pakket maatregelen met zeer zware gevolgen overeengekomen. Een bijkomend pakket is in dringende voorbereiding", klinkt het. 

“De effectiviteit van sancties is altijd complex. En vuur met vuur bestrijden... Poetin verstaat inderdaad vooral de taal van militaire macht. Maar Westerse landen hebben een specifieke filosofie over conflicten, die past binnen hun normen- en waardenkader. Ze zullen dit pas als laatste mogelijke stap gebruiken. Bovendien hebben zowel de NAVO als de VS al gezegd dat ze geen troepen zullen sturen naar Oekraïne.”

Verschillende landen hebben intussen militaire steun aan Oekraïne toegezegd in de vorm van hulpmiddel, maar tot hier toe heeft nog geen enkel Westers land beloofd militairen naar Oekraïne te sturen, wat de Oekraïense president Zelensky zichtbaar irriteert. Ook de NAVO lijkt niet meteen van plan in te grijpen, en houdt het momenteel op het versterken van de grenzen rond Oekraïne. “Rusland is een nucleaire macht. Poetin heeft duidelijk gesteld dat als men acties tegen Rusland onderneemt op het terrein dat Rusland dan een gepast antwoord klaar heeft. Er zijn maar zeer beperkte militaire opties mogelijk, zoals bijstand verlenen aan Oekraïne”, denkt ook professor Internationale politiek David Criekemans (UAntwerpen). 

Het Kremlin heeft intussen verzekerd dat het represailles zal nemen tegen de sancties die het Westen aan Rusland heeft opgelegd als reactie op de Russische invasie in Oekraïne. “Uiteraard zullen er vergeldingsmaatregelen volgen”, zei de woordvoerder van het Kremlin, Dmitri Peskov, aan de pers. “In welke mate ze symmetrisch of asymmetrisch zullen zijn, hangt af van de analyse van de sancties tegen Rusland”, voegde hij eraan toe.

“Al deze restricties moeten nog geanalyseerd worden”, legde Peskov uit. “Natuurlijk zullen onze eigen belangen de hoofdbekommernis zijn bij de analyse” van de sancties van de Europese Unie en de Verenigde Staten, zo werd de woordvoerder door het Russische staatspersbureau Tass geciteerd.

En nu is het aan jou. Wat is jouw mening? Laat het weten in de comments onder dit artikel. We bundelen de boeiendste reacties vanavond in een nieuw stuk.