‘Poetin zit wat hem betreft perfect op schema’

Hoe reageert de bevolking op de Russische inval in Oekraïne?

“De meeste Russen die ik spreek op straat staan erg negatief tegenover deze invasie. Ze zijn verrast en geschokt omdat de operatie zo verregaand is. Iedereen ging ervan uit dat als er een inval kwam, die niet verder zou gaan dan de betwiste gebieden in de Donbas-regio in het oosten. 

“Het is ook helemaal niet te vergelijken met 2014, toen Poetin de Krim annexeerde. Heel wat Russen hebben een culturele en zelfs sentimentele band met het schiereiland. Het maakte lang deel uit van Rusland, tot (Sovjetleider) Chroetsjov het aan Oekraïne schonk in de jaren 50. Er wonen veel Russen, veel Russen gingen er op vakantie. Met de Donbas is er nooit die band geweest. 

“Bovendien gaat Poetin veel verder, met aanvallen in het noorden en zuiden. Kiev wordt gebombardeerd. Dat maakt het helemaal verschrikkelijk.”

Heel wat prominente Russen keuren de invasie af op de sociale media. Er circuleren open brieven ondertekend door academici, lokale politici en journalisten.

“Dat klopt. Ook mensen die normaal bij het systeem horen, zoals muzikanten, sporters en zakenlui, hebben van zich laten horen (onder meer de populaire zanger  Valeri Meladze, voormalig voetbalinternational Fjodor Smolov, de dochter van Roman Abramovic, RW). Maar een post online zetten is nog iets anders dan werkelijk buiten komen en je verzetten. Zowat 99 procent van mijn vrienden op Instagram is tegen de oorlog, maar voorlopig zijn de protesten op straat nog niet zo groot. Bovendien heeft niemand van de echte elite zich al afvallig getoond. Het kleine kransje vertrouwelingen blijft Poetin steunen.”

Er zijn wel wat straatprotesten, onder meer in Moskou en Sint-Peterburg. Foto’s daarvan worden druk gedeeld bij ons, maar hebben die acties enige impact? 

“Ik ben gisteravond (donderdag) langs geweest op het Poesjkin-plein, waar hier in Moskou een manifestatie was. Mensen waren heel emotioneel, velen waren aan het huilen. Er was zowat duizend man, schat ik. In Sint-Petersburg was er meer volk op straat, maar dit maakt geen enkele indruk op Poetin. Daarvoor zouden ze met enkele honderdduizenden moeten zijn. Het is niet zo dat het volk nu in opstand aan het komen is. Hij trekt zich daar weinig van aan, en zit wat hem betreft perfect op schema met de verovering van Oekraïne. De hele situatie stemt me heel negatief.”

Waarom?

“Poetin is in een positie gekomen om enkel nog autoritairder op te treden. Hij is al lang niet meer bezig met wat het Westen nog over hem zou kunnen denken. Hij heeft al het ergst denkbare uitgevoerd: hij is een buurland zonder aanleiding meedogenloos binnengevallen. Als hij zich dat kan permitteren, dan is er geen rem meer.”

Hoe vrij is de pers intussen? Kan u uw werk nog doen?

“Wij schrijven in het Engels, dus voor ons valt het nog mee. De Russischtalige media hebben het veel moeilijker. Zij hebben intussen het bevel gekregen enkel nog de officiële, Russische versie van de feiten te geven. Anders worden ze geblokkeerd. Online krijg je heel wat informatie binnen, maar op tv zie je een heel ander verhaal. Ze hebben het steeds over een defensieve militaire actie, die zich enkel afspeelt in de oostelijke regio van de Donbas. Het beeld wordt opgehangen dat de Russen er als helden worden onthaald. Van de gevechten in de straten van Kiev is geen spoor. Er wordt amper melding gemaakt van slachtoffers aan Russische kant. De doden worden zo veel mogelijk verscholen gehouden. ”

Poetin zegt dat hij in Oekraïne aan ‘denazificatie’ doet, de neonazi’s wil verjagen van de macht. Zijn er Russen die daarin meestappen?

“Een minderheid, die de oorlog ook steunt, gelooft op zijn minst dat er gestreden moet worden tegen een nationalistisch regime. Maar de meeste mensen verwerpen deze oorlog en dus ook het discours van Poetin. Weinig mensen denken dat de invasie gerechtvaardigd is. Heel wat Russen hebben ook familie en vrienden in Oekraïne. Dat zijn persoonlijke drama’s. Die verhalen worden volop gedeeld op Facebook.”

In welke mate zullen de westerse sancties de modale Rus treffen?

“Het effect daarvan laat zich niet meteen voelen in het dagelijkse leven. Je kan nu nog gewoon op café en naar de winkel en alles zal nog hetzelfde zijn. Het is pas op lange termijn dat de prijzen zullen stijgen. Ook in 2014 zijn er sancties afgekondigd, die heel lang zijn aangehouden. Er waren toen economische gevolgen, maar de meeste Russen hadden begrip. Ze vonden die sancties overdreven. Nu zijn er maar weinig mensen die de massale inval in Oekraïne gerechtvaardigd vinden.”

En wat betekenen ze voor Poetin?

“Hij is hier in elk geval op voorbereid. Hij wist dat er sancties zaten aan te komen. Hij heeft de contacten met de Chinezen daarom aangehaald en intussen voldoende financiële reserves opgebouwd. Zo kan hij zijn grote doel bereiken: Oekraïne destabiliseren en onder zijn invloed brengen.”