“Het is verbijsterend hoe oud deze fossielen zijn”, zegt Matthew Dodd van de University College London. “Ze duwen de oorsprong van leven verder terug, naar de tijd dat de aarde net was gevormd. Deze vondst stelt ons in staat om de puzzelstukken te leggen van de geschiedenis van de aarde en het ontstaan van leven op de planeet. En als we niet dezelfde fossielen terugvinden op Mars, kunnen we er mogelijk vanuit gaan dat het leven gewoon ontstond op onze speciale planeet.”

Het gaat om microfossielen bestaande uit het mineraal hematiet, welke werden gevonden in Canada. Ze zouden de overblijfselen zijn van ijzervretende bacteriën die minstens 3,77 miljard jaar geleden onderwater leefden rond warmwaterkraters of vulkanische heetwaterbronnen. Het vorige ‘record’ stond op 3,70 miljard jaar, terwijl de aarde zelf 4,55 miljard jaar oud is. Die vondst (van versteende matten van bacteriën die in ondiepe zeeën groeiden) dateert van augustus, in Groenland.

Moderne bacteriën

De wetenschappers vonden de fossielen in de zogenaamde Nuvvuagittuq-belt, een rotslaag ten noorden van de Canadese stad Quebec. In 2008 bleek dat deze rotsen 4,28 miljard jaar oud zijn. Gesteenten ervan werden op 3,75 miljard jaar gedateerd. “Zulke bronnen zijn vaak genoemd als plek waar het leven kan zijn ontstaan”, aldus Dodd, die daarmee meteen aangeeft waarom er net op die plek naar fossielen gezocht werd.

De Canadese fossielen zouden enorm lijken op moderne bacteriën. In enorm dunne rotsplakjes waren ze duidelijk zichtbaar voor Dodd, die de ontdekking deed onder zijn microscoop. Hij zag holle draden en buisjes van een paar duizendste millimeter dik. Net zoals bij moderne ijzeretende bacteriën. Bij verdere proeven vonden de wetenschappers ook resten van organisch materiaal, zoals grafiet en carbonaat.

Kritiek

Niet iedereen is echter overtuigd van het onderzoek. Onder andere de Franse expert ter zake Frances Westall is sceptisch. “Wat mij het meeste stoort, is het feit dat de gevonden structuren zo identiek zijn aan elkaar. Normaal gezien is dat bij dit soort bacteriën niet het geval. Het is trouwens opvallend dat deze groter zijn dan bacteriën die eerder gevonden werden. Verrassend, gezien het gebrek aan zuurstof op de plek waar ze gevonden zijn. Het kan, zulke oude fossielen vinden, maar daar? Onwaarschijnlijk.”

Geoloog Martin J. Van Kranendonk, die de ontdekking in Groenland deed, vreest dan weer dat het gaat om structuren die lijken op fossielen maar waarvan helemaal niet zeker is dat ze ooit geleefd hebben. Daarnaast verwijt Wouter Bleeker van de Geological Survey of Canada de onderzoekers dat ze een oogje dichtknijpen voor het bewijs dat er bestaat tegen hun bevindingen.