25 jaar geleden kondigt Renault sluiting autofabriek in Vilvoorde aan: "Voldongen feiten, was zeer brutaal"
Vandaag exact 25 jaar geleden werd de sluiting van de autofabriek Renault Vilvoorde aangekondigd. Meer dan 3.000 medewerkers verloren toen hun job. Vanmiddag wordt de aankondiging van de sluiting herdacht. "We gaan een groet brengen aan het monument, onze vuist, en we kunnen elkaar nog eens terugzien en terugdenken aan dat verschrikkelijke moment en onze mooie syndicale acties", zegt Karel Gacoms van ABVV.
Wat gebeurde er 25 jaar geleden?
Op 27 februari 1997 krijgen de werknemers van de Franse autobouwer Renault in Vilvoorde te horen dat hun fabriek zou dichtgaan. Meer dan 3.000 mensen zullen hun werk verliezen.
De werknemers zijn woest en bezetten de fabriek wekenlang. De sluiting geeft aanleiding tot de Wet-Renault, waarin onder meer staat dat een voornemen tot collectief ontslag aangekondigd moet worden en dat erover onderhandeld moet worden.
Zo reageerden medewerkers 25 jaar geleden op de onverwachte sluiting: "Thuis zijn we nu met 3 mensen zonder inkomen"
Hoewel er op 27 februari 1997 wel geruchten zijn, komt de aankondiging toch als een grote verrassing. "Dat was een verschrikkelijke dag voor de werknemers", vertelt Karel Gacoms, die toen afgevaardigde was van de socialistische vakbond ABVV, in "De ochtend" op Radio 1.
"Die sluiting was totaal niet voorzien, een aantal jaren daarvoor hadden we nog een belangrijk akkoord gestolen over flexibel werken. We hadden in ruil ook een nieuwe montageband gekregen, dat was een grote investering. Het bedrijf was rendabel en onze arbeiders waren flexibel en productief."
"Er waren wel berichten dat ze een bepaalde vestiging zou kunnen sluiten, maar niemand dacht dat het Vilvoorde zou zijn", gaat Gacoms verder. "Wij hadden verwacht dat het een vestiging in Spanje of Frankrijk zou zijn, maar de hakbijl is gevallen op Vilvoorde."
Karel Gacoms (ABVV): "Niemand dacht dat het Vilvoorde zou zijn"
"Schweitzer zei alleen non"
Renault is sinds 1925 in Vilvoorde gevestigd. De fabriek is slecht gelegen, onder het viaduct van Vilvoorde. En de lonen liggen hoog. Maar de hoofdreden is toch overcapaciteit. Vilvoorde is een van de kleinere vestigingen van de Franse autobouwer. Dat maakt dat de fabriek niet onmisbaar is. Het model Megane, dat in Vilvoorde van de band rolde, wordt ook op andere plaatsen gemaakt.
Gacoms: "We werden voor voldongen feiten gesteld door Louis Schweitzer (destijds de grote baas, red., foto hieronder). Hij zei alleen: “non” en maakte er weinig woorden aan vuil, de motivering was een halve A4, niet meer dan 20 zinnen, dat was allemaal zeer brutaal. "
Bezetting parking en betogingen
De 3.098 arbeiders beslissen onmiddellijk om de fabriek te bezetten en "gijzelen" ongeveer 5.000 auto's op de parking. "Een groep van 50 tot 60 mensen heeft daar in die periode zo goed als gewoond", herinnert Gacoms zich. "Er waren tenten gezet, zij hadden daar hun leven."
De aankondiging van de sluiting slaat ook in als een bom bij de brede bevolking, en dan vooral door de botte manier waarop het gebeurt.
Midden maart komen in Brussel meer dan 50.000 mensen op straat "voor de werkgelegenheid".
"We zijn ook in Frankrijk gaan betogen, er was een spervuur van acties, voor misschien wel de grootste betoging in Parijs zijn we met 100 bussen vanuit Vilvoorde vertrokken. We waren met zo'n 4.000 Belgen, voor een aantal van die mensen was het de eerste keer in hun leven dat ze in Parijs waren. "
Wet-Renault en tewerkstellingscel
"Na 2 à 3 maanden hebben we het ordewoord "Renault open" moeten afzwakken en zijn we toch gaan onderhandelen over een sociaal plan, wel met de nadruk gelegd op tewerkstelling", zegt Gacoms.
"We hebben dan de Wet-Renault gekregen, die verhindert dat mensen op een dergelijke brutale manier de sluiting van hun bedrijf vernemen. Maar belangrijk: we hebben ook een tewerkstellingscel gekregen. Die moest ervoor zorgen dat alle werknemers herplaatst werden. Dat is gebeurd, maar dat betekent niet dat ze allemaal een goeie job gevonden hebben."
Na de sluiting van de fabriek blijven er nog enkele toeleveringsactiviteiten over in Vilvoorde, goed voor zo'n 400 werknemers. In 2012 valt het doek ook over de laatste activiteit, waarbij nog een 40-tal mensen zich bezighouden met het nakijken - en eventueel uitvoeren van kleine technische aanpassingen - van auto's die klaargemaakt werden voor levering door dealers aan klanten.
In augustus 2020 wordt het startschot gegeven voor de sanering van de site waar de fabriek gevestigd was. Onder meer het ziekenhuis AZ Jan Portaels zal naar de site verhuizen.
Herdenking aan monument van "onze vuist"
Een tastbare herinnering aan het sociale bloedbad is het beeldhouwwerk "Strijd voor Arbeid" van kunstenaar Rik Poot. Het werk van 8 meter hoog, dat een gebalde vuist voorstelt, wordt een jaar na de aankondiging van de sluiting onthuld op de rotonde van het kruispunt van de Woluwelaan en de Luchthavenlaan in Vilvoorde.
In 2017, 20 jaar na de aankondiging van de sluiting, is er een grote herdenking met een expo, optocht en toespraken. "Door corona is het vandaag wat kleiner, maar een aantal mensen wilden nog eens bijeenkomen", besluit Karel Gacoms. "We gaan een groet brengen aan het monument, onze vuist, er zijn enkele kleine toespraken en we kunnen elkaar nog eens terugzien en terugdenken aan dat verschrikkelijke moment en onze mooie syndicale acties."