Poetin vraagt leger nucleaire afschrikkingsmiddelen op scherp te zetten: “Intimidatie”

Lees alles over de oorlog tussen Rusland en Oekraïne in dit dossier.

Poetin kondigde zondag aan dat hij de "ontradingsmacht" van het Russische leger in staat van paraatheid brengt. Die kan een nucleaire component omvatten. "Ik gelast de minister van Defensie en de chef van de generale staf de ontradingsstrijdkrachten van het Russische leger in speciale staat van paraatheid te brengen voor de strijd", verklaarde hij concreet in een onderhoud met zijn legerchefs dat op de Russische staatstelevisie werd uitgezonden.

“Begrepen”, zo knikte minister van Defensie Sergej Sjojgoe instemmend. 

Poetin rechtvaardigde de beslissing met “de oorlogszuchtige verklaringen van de NAVO” ten aanzien van Rusland. Hij bekritiseerde ook de economische sancties tegen Rusland, die volgens hem “onwettig” zijn. 

Volgens Poetin heeft het Westen zich schuldig gemaakt aan “onvriendelijke stappen” tegen zijn land sinds de Russische invasie in Oekraïne. “Zoals je kan zien hebben westerse landen niet alleen onvriendelijke maatregelen tegen ons land genomen op economisch gebied, maar hebben topfunctionarissen van vooraanstaande NAVO-landen het zichzelf toegestaan om met agressieve verklaringen tegen ons land te komen”, zei Poetin in zijn toespraak.

De Russische afschrikkingstroepen zijn een geheel van eenheden die een aanval op Rusland moeten ontmoedigen, “ook in geval van oorlog met gebruik van kernwapens”, aldus het Russische ministerie van Defensie. De troepen zijn uitgerust met raketten, strategische bommenwerpers, onderzeeërs en schepen. Op defensief vlak hebben ze een antirakettenschild, controlesystemen in de ruimte, luchtafweer en antisatellietsystemen. 

De Amerikaanse afgezant voor de Verenigde Naties, Linda Thomas-Greenfield, veroordeelde het bevel van Poetin meteen. “Het bevel betekent dat president Poetin op onacceptabele wijze doorgaat met de escalatie van deze oorlog en we moeten zijn acties op de sterkst mogelijke manier blijven bestrijden”, zei ze in een interview met de Amerikaanse nieuwszender CBS.

De secretaris-generaal van de NAVO, Jens Stoltenberg, toonde zich in een eerste reactie bezorgd over de beslissing van Poetin. “Dit toont hoe ernstig de toestand is en waarom we werkelijk de rangen moeten sluiten”, zei hij zondag in een gesprek met BBC.

Over een mogelijke reactie van de NAVO op de aankondiging van Poetin liet hij zich niet meteen uit. Automatismen bij dergelijke gevallen bestaan niet binnen het bondgenootschap. Beslissingen van de NAVO moeten door alle 30 lidstaten in consensus genomen worden. De atoommachten van de NAVO, met name de Verenigde Staten, Frankrijk en Groot-Brittannië, kunnen wel al reageren. 

Het bevel van de Russische president om nucleaire afschrikkingsmiddelen op scherp te zetten als reactie op “agressieve verklaringen” van westerse landen, past volgens het Witte Huis in een patroon. Volgens een woordvoerder van de Amerikaanse president Joe Biden verzint Poetin niet-bestaande dreigingen om zijn eigen agressie te rechtvaardigen. Op geen enkel moment is Rusland bedreigd door de NAVO, stelt de woordvoerder.

De Verenigde Staten overwegen verdergaande sancties in te stellen. Zo zou de Russische energiemarkt kunnen worden getroffen, maar het effect op de wereldwijde energiemarkt zou moeten worden geminimaliseerd.

Oud-kolonel en defensiespecialist Roger Housen spreekt in een eerste korte reactie aan onze redactie over “intimidatie” van Rusland. Poetin zal niet daadwerkelijk zijn nucleaire wapens gebruiken. “Als hij ze wel gebruikt, is dit het einde van zijn regime en dan heeft hij het hele Westen écht volledig tegen zich”, aldus Housen. De oud-kolonel legt nog uit dat net als in de Verenigde Staten naast de Russische president nog twee anderen (waaronder een topman bij Defensie) over de nucleaire codes beschikken.

Het internationaal atoomenergieagentschap (IAEA) gaat woensdag een bijzondere bijeenkomst van de raad van gouverneurs houden “om de huidige situatie in Oekraïne te bespreken”. Dat heeft de organisatie zondag aangekondigd.

De oorlog in Oekraïne leidt tot ongerustheid op het vlak van nucleaire veiligheid. Het land telt vier operationele kerncentrales en verschillende opslagplaatsen voor radioactief afval. De site van de voormalige Oekraïense kerncentrale Tsjernobyl is donderdag bovendien veroverd door Rusland. In Tsjernobyl vond in 1986 nog een van de zwaarste kernrampen uit de geschiedenis plaats.

Rafael Grossi, de directeur-generaal van het IAEA “staat in nauw contact met alle betrokken partijen om de veiligheid en de beveiliging van nucleaire installaties en apparatuur in Oekraïne te waarborgen”, zo staat in de mededeling.

Na de militaire operatie in Tsjernobyl werd nog verhoogde stralingsniveaus opgemeten, maar die vormden volgens het IAEA geen gevaar voor de bevolking.

Voorts heeft het IAEA zondag ook melding gemaakt van twee incidenten met opslagplaatsen met nucleair afval. Zo werd een opslagplaats in de buurt van Kiev door raketten getroffen. Volgens de Oekraïense overheid waren er evenwel “geen meldingen van schade aan het gebouw of van radioactieve emissies.”

De gebeurtenissen wijzen volgens de IAEA-topman wel op “een reëel risico dat sites met radioactief materiaal tijdens het conflict worden beschadigd, met mogelijk ernstige gevolgen voor de menselijke gezondheid en het milieu”.

De IAEA-vergadering zal woensdag om 11 uur van start gaan in het hoofdkwartier van de nucleaire waakhond, in de Oostenrijkse hoofdstad Wenen.