AFP or licensors

Opvallend daadkrachtig en eensgezind: is de Europese Unie sterker dan ooit nu de oorlog in Oekraïne woedt?

De Europese Unie toont zich al enkele dagen opvallend daadkrachtig en eensgezind. De besluitvorming rond de oorlog in Oekraïne gaat snel, de sancties tegen Rusland zijn hard. Is de Unie binnen de Europese Unie sterker dan ooit? En zal dat ook na de oorlog in Oekraïne zo zijn?

Bijna systematisch kondigt de Europese Unie, met als boegbeeld Europees Commissievoorzitter Ursula von der Leyen, nieuwe sancties af tegen Rusland. Vier dagen na de start van de inval in Oekraïne staan de hoofden van de Europese leiders allemaal in dezelfde richting, tegen Rusland. Beslissingen worden snel genomen, twijfels zijn er nauwelijks te bespeuren. Alles wijst erop dat de Europese Unie zich nu wel echt een unie mag noemen.

"Voor de eerste keer zal de Europese Unie wapens financieren aan een land dat aangevallen wordt", zegt Von der Leyen:

Videospeler inladen...

Hoge nood zorgt voor snelle besluitvorming

Al is het niet zo zwart-wit. Professor Hendrik Vos van de UGent wijst op de dringendheid van dit conflict. "Als je met iets geconfronteerd wordt waarbij de grens wordt overschreden, dan zie je toch wel dat de Unie dat vermogen heeft om dan toch verder te kijken dan de tegenstellingen die er zijn tussen de lidstaten. Je ziet dat het forser en eensgezinder is dan de Russische president Vladimir Poetin had verwacht."

Ook Steven Van Hecke, professor Europese politiek aan de KU Leuven wijst op de hoge nood aan snelle besluitvorming door de Europese Unie in dit conflict. "Ik ben positief verrast dat het allemaal vrij snel gaat. Wat helpt in deze zaak is natuurlijk dat het gaat om een flagrante schending van het internationale recht. Bovendien wordt niemand graag met de vinger gewezen dat hij of zij sancties tegenhoudt." 

Van Hecke merkt op dat de sancties wel wat laat komen en dat de Unie Oekraïne in de eerste plaats in de steek heeft gelaten. "Oekraïne houdt toch beter stand dan eerst gedacht en dat zorgt voor een soort schaamtegevoel. Ze willen dat nu met sancties compenseren, want Oekraïne blijft ook telkens steun vragen", zegt Van Hecke.

Oekraïne houdt toch beter stand dan eerst gedacht en dat zorgt voor een soort schaamtegevoel. De EU wil dat nu compenseren

Steven Van Hecke, professor Europese politiek KU Leuven

"Het is zo'n noodsituatie dat er niet veel ruimte is voor strubbelingen en tegenspraak die er normaal wel is", zegt Louise Hoon, politiek wetenschapper aan de VUB en gespecialiseerd in Europese integratie en politiek. Ook zij haalt aan dat de sancties laat komen. "Dit is ook weer kenmerkend voor de Unie waarbij ze tonen dat het wel kan als de nood enorm hoog is. De maatregelen worden snel genomen, maar dat zou ook sneller en meer doordacht kunnen. Het is een positieve stap, maar het lukt pas als de nood het hoogst is", merkt Hoon op.

Uitzonderlijke sancties

De Europese Unie roept vooral economische sancties in het leven om Rusland te raken. Zo zijn er de afgelopen dagen al verschillende pakketten met sancties bekendgemaakt. "Poetin moet en zal falen", zei Ursula Von der Leyen nog op de eerste avond van de oorlog. Op zondag werden verschillende Russische banken ook nog eens uit het Swift-betaalsysteem geweerd, één van de zwaarste sancties, waardoor internationale handel de facto onmogelijk is. Duitsland was eerst tegen die maatregel, maar stemde dan toch in. Opnieuw een teken van de eendracht binnen de Unie. 

Professor Van Hecke stelt wel dat de macht van de EU beperkt is. "De Unie kan niet zo veel doen. Het gaat hier eerder om het signaal en de eventuele impact op lange termijn. Ook de entourage van Poetin wordt geraakt, maar deze sancties zullen niet meteen de situatie aan de frontlijn veranderen."

Als het echt het moment is van de waarheid dan kan men toch maatregelen nemen die eendracht uitstralen

Hendrik Vos, professor Europese politiek UGent

Professor Vos merkt op dat de sancties toch uitzonderlijk zijn. "Een paar maanden geleden, zelfs een paar dagen geleden, was dat onmogelijk. Als het echt het moment is van de waarheid dan kan men toch maatregelen nemen die eendracht uitstralen." 

Ook hij haalt aan dat de Russische tanks daarom nog niet zullen terugkeren naar Moskou, maar dat de sancties Rusland wel kunnen pijn doen. Vos vindt wel dat gecoördineerde wapenleveringen aan Oekraïne redelijk ongezien zijn volgens EU-normen.

Afgelopen donderdag kwamen de EU-leiders samen in Brussel voor een top over de oorlog in Oekraïne.

Effect op lange termijn

Volgens experte Louise Hoon kan je toch niet besluiten dat er nu sprake is van een algemene eensgezindheid binnen de Europese Unie. "Buitenlands beleid is qua thema en qua besluitvorming niet te vergelijken met andere thema's zoals bijvoorbeeld klimaat. Daar gaat dat veel trager en ik zie niet meteen dat die eendracht zich daar zal doortrekken." 

Hoon maakt ook een vergelijking met onze overheid. "Het is niet omdat België nu snel beslist om Oekraïne te steunen met wapens, dat men het snel eens is over de kernuitstap. Dat zijn twee verschillende thema's."

De Europese Unie trekt te weinig lessen uit crisissen

Steven Van Hecke, professor Europese politiek KU Leuven

Ook professor Van Hecke is sceptisch. "De Europese Unie trekt te weinig lessen uit crisissen. Er zijn wel blijvende effecten, zeker op het vlak van bijvoorbeeld samenwerking en intelligentie. Anderzijds zie je ook dat de Unie uit vorige crisissen, bijvoorbeeld de migratiecrisis, veel te weinig heeft geleerd."

Professor Vos ziet de Europese Unie er na de oorlog wel op vooruitgaan, al zal die eendracht wel niet meer zo sterk zijn. "Belangen en prioriteiten blijven uiteenlopen. Maar je komt niet terug op stappen die gezet zijn. Het blijft een eenrichtingsverkeer eenmaal men beseft dat men dit beter samen aanpakt. Maatregelen die je nu neemt, zal je niet meer loslaten." Vos treedt Louise Hoon wel bij en zegt dat de Europese Unie niet plots op alle vlakken eendracht zal tonen.

Archieffoto: Het Europees Parlement in Brussel
fotografie peter Hilz (C)

Meest gelezen