Grote vluchtelingenstroom uit Oekraïne is nu al een zekerheid: EU wil tijdelijk verblijf geven, ook België zet zich schrap

De Russische inval in Oekraïne heeft meer dan 7 miljoen mensen op de vlucht gejaagd, schat de Europese Commissie. Uit voorlopige cijfers van de Verenigde Naties blijkt dat sinds donderdag al meer dan 400.000 Oekraïners de grens overgegaan zijn. 

Er dreigt zich de “grootste humanitaire ramp in Europa in vele, vele jaren” te voltrekken, zegt Eurocommissaris Janez Lenarčič na overleg met de migratieministers en -staatssecretarissen van de EU-landen. Donderdag, als de EU-ministers van Binnenlandse Zaken en Justitie opnieuw bijeenkomen, legt haar collega-commissaris Ylva Johansson (Binnenlandse Zaken) het voorstel op tafel om Oekraïners een tijdelijke verblijfsstatus te geven. “Een ruime meerderheid steunt het voorstel”, zei Johansson.

De tijdelijke status, gebaseerd op een nooit eerder gebruikte EU-wet uit 2001, geeft vluchtelingen uit Oekraïne het recht op financiële bijstand, onderdak en zorg. De status geldt voor een jaar, te verlengen met nog een jaar. Als in die tijd een asielverzoek is goedgekeurd, mag de vluchteling ook daarna blijven.

De regeling kent geen verplichte spreiding van de vluchtelingen over de lidstaten. Nu komen die vooral naar Polen, Hongarije, Slovakije en Roemenië, buurlanden van Oekraïne. Maar een deel zal willen doorreizen naar landen als Duitsland en Italië, waar al veel Oekraïners wonen.

Erezaak 

Ook België maakt zich klaar om Oekraïners die vluchten voor de oorlog een beschermingsstatuut geven. “We hebben de morele plicht om Oekraïne te helpen en solidair te zijn”, aldus staatssecretaris Sammy Mahdi (CD&V), die verwijst naar de EU-wetgeving als “een krachtig instrument in handen om Oekraïners op grote schaal bescherming te bieden.” Het beschermingsstatuut kwam tot stand na de vluchtelingencrisis in de jaren 90 als reactie op de burgeroorlogen in het voormalige Joegoslavië. 

Het is echter afwachten of alle 27 lidstaten hierin mee willen gaan. “Ik heb de afgelopen 48 uur veel diplomatieke contacten gehad met andere landen. De Oost-Europese landen vangen nu zelf mensen op, ze maken er zelfs een erezaak van. Zij hebben al aangegeven dat zij hierin mee willen gaan”, zegt Mahdi in De zevende dag. “Vandaag hopen we dat er vanuit West-Europa hetzelfde signaal komt.”

Volgens Mahdi zal ons land eventueel onderzoeken hoe we Oekraïners zelf een tijdelijk verblijfsstatuut kunnen geven, mocht Europa geen coördinerende rol opnemen. Die kans bestaat. EU-landen als Hongarije en Polen vrezen dat de regeling de EU dichter bij het spreiden van asielzoekers over de lidstaten brengt en daar zijn ze mordicus tegen. 

Tot dusver vragen volgens de commissie weinig Oekraïners asiel aan in de EU. Oekraïners kunnen al zonder visum 90 dagen in de EU verblijven.