Waterschaarste, overstromingen en droogte: nieuw IPCC-klimaatrapport schetst somber toekomstbeeld

In het rapport — opgesteld door maar liefst 270 deskundigen — ‘Impacts, adaptation and vulnerability’ (Impacten, adaptatie en kwetsbaarheid) stellen de wetenschappers vast dat klimaatveranderingen al “aanzienlijke schade” aan verschillende ecosystemen heeft veroorzaakt. De impact en omvang van de gevolgen van klimaatverandering zijn nog groter dan geschat in eerdere IPCC-beoordelingen.

“Ik heb al verschillende wetenschappelijke rapporten gelezen in mijn carrière, maar nooit eerder las ik een rapport als dit", zo reageert António Guterres, secretaris-generaal bij de VN, tijdens de voorstelling van het klimaatrapport. “Bijna de helft van de mensen leeft nu al in een gevarenzone.” Volgens hem leest het rapport als “een atlas van menselijk lijden”. Nog volgens Guterres tonen wereldmachten een “crimineel gebrek aan leiderschap”. Hij ziet het als een vernietigende aanklacht tegen de internationale gemeenschap, die er volgens hem niet in slaagt in actie te komen. 

Het IPCC-rapport benadrukt dat ongeveer 3,3 tot 3,6 miljard mensen op aarde leven in een context die zeer kwetsbaar is voor klimaatveranderingen. Maar het zijn vaak de toch al kwetsbare bevolkingsgroepen van Afrika, Azië, Zuid-Amerika en kleine eilandstaten die het hardst worden getroffen.

Zeker in de volgende eeuw zal er sprake zijn van een “existentiële dreiging”, waarschuwt klimaatpanel IPCC. Naarmate de aarde verder opwarmt, worden de risico’s op overstromingen van de zee en van rivieren steeds groter. Schade door overstromingen van de Europese kusten kan tegen het eind van deze eeuw vertienvoudigen ten opzichte van nu, schatten de wetenschappers.

Zuid-Europese landen ondervinden volgens het rapport vooral de negatieve gevolgen van hitte en droogte. De landbouw zal daar in de loop van de eeuw te maken krijgen met “substantiële verliezen”. Bij een opwarming van 2 graden Celsius krijgt volgens het gezaghebbende IPCC-rapport dat vandaag verscheen meer dan een derde van de Zuid-Europese bevolking te maken met waterschaarste.

Door hitte stijgt ook het risico op bosbranden en raken ecosystemen verstoord. Als de opwarming van de aarde ongebreideld voortgaat en boven de 3 graden ten opzichte van pre-industriële tijden uitkomt, zal het aantal Europese doden door hittestress sterk stijgen. Dan overlijden volgens het rapport twee tot drie keer zoveel mensen aan hittestress ten opzichte van het scenario waarin de opwarming beperkt blijft tot 1,5 graden.

Voor iedere regio in de wereld heeft het IPCC een overzicht gemaakt van de belangrijkste bedreigingen. Die worden over het algemeen ernstiger bij een opwarming van 2 graden dan bij een opwarming van 1,5 graden, herhaalt het klimaatpanel.

Hoewel er in alle regio’s van de wereld al aanpassingsinspanningen zijn ondernomen, zijn ze nog steeds onvoldoende — ook in Europa. Zowel de inspanningen als de gevolgen zullen waarschijnlijk steeds zwaarder worden naarmate de opwarming van de aarde voortschrijdt, waarschuwt het rapport. Bij een opwarming van meer dan 2 graden Celsius is de aanpassing misschien niet eens meer mogelijk. 

Bovendien zijn de limieten van de aanpassing al bereikt of zelfs overschreden in verschillende ecosystemen, zoals bepaalde koraalriffen, sommige wetlands aan kusten, bepaalde tropische bossen en een aantal polaire en berg-ecosystemen.

“Het rapport laat zien dat de effecten van klimaatveranderingen zichtbaarder en wijdverspreider worden, en dat ze steeds meer schade aanrichten, zowel voor mensen als voor ecosystemen of de economie”. Zo reageert klimatoloog Jean-Pascal van Ypersele (UCLouvain) op het rapport. 

“De ernst van de gevolgen van klimaatveranderingen neemt nog sneller toe dan de opwarming van de aarde”, maakt Van Ypersele zich zorgen. “Het is daarom belangrijker dan ooit om er alles aan te doen om de opwarming van de aarde te beperken tot de meest ambitieuze doelstelling van het Akkoord van Parijs (1,5 graden Celsius, red.).”

“We hebben de kaarten in handen om te handelen. Laten we doen wat nodig is om de bewoonbaarheid van de enige bewoonbare planeet in het zonnestelsel te behouden. We moeten dit doen voor de mensheid, maar ook voor alle vormen van leven, want ons welzijn hangt af hun goede conditie”, besloot de klimatoloog. 

“Dit rapport moet iedereen wakker schudden”, reageert Nafkote Dabi, hoofd klimaatbeleid van Oxfam International. “De armsten, die het minst hebben bijgedragen aan de klimaatverandering, lijden het meest en wij hebben de morele verantwoordelijkheid om hen te helpen zich aan te passen aan de klimaatverandering.” Volgens Greenpeace zijn we niet klaar voor wat op ons afkomt.