Elisabeth Van Lierop weet hoe je met het hele gezin kunt switchen naar meer plantaardig eten: ‘Vegan kan ook heerlijk decadent zijn’

“Mamaaaaa, waar is de chocolade?!” Op het einde van ons gesprek in een koffiebar stormen Nala (5) en Iggy (2) op hun moeder af, op zoek naar haar chocolaatje bij de koffie. Vol energie en met blozende kaken stuiteren ze door het etablissement. “Ik zei toch dat het niet bepaald bleke en futloze kindertjes zijn?” zegt Elisabeth Van Lierop met een brede glimlach.

Want die verwachting koesteren sommigen wel wanneer ze horen dat je je kinderen veganistisch opvoedt. “Velen denken dat ik ze alleen bleekselderijsap en ongezoete mueslirepen geef”, vertelt de mama die sinds haar vijftiende vegetariër en sinds een tiental jaar veganist is. “Dat is een gigantisch misverstand. Ook daarom is mijn boek Planten­eters er gekomen, inclusief foto’s van die twee met hun gezicht vol taartvlekken. Je kunt met het hele gezin veganistisch eten mét een decadente overvloed. Wij zijn echte bon vivants.”

Veel van uw recepten zijn inderdaad voor desserts. Maar is het geen valkuil om je vooral te goed te doen aan zoetigheden of bewerkt en gefrituurd voedsel wanneer je veganistisch gaat eten?

“Dat kan zeker een risico zijn. Vegan kan zeer gezond zijn, maar je kunt ook eenzijdig vegan pizza, burgers en desserts eten. Veel groenten en fruit, en veel variatie, zijn cruciaal. Planteneters is echter expliciet geen gezond kookboek omdat ik het andere extreem wil vermijden. Heel wat mensen, vooral vrouwen, hebben een verstoorde band met eten door diëten. Dat wil ik voorkomen. Bovendien richt ik me op kinderen, die groeien en dus veel energie nodig hebben. In hun eetpatroon passen dus zeker ook koekjes, ijsjes en taart. Ook voor volwassenen geldt dat eigenlijk. Onze hersenen kunnen zelfs niet zonder koolhydraten. En als je te weinig calorieën binnenkrijgt, gebruikt je lichaam spiereiwit als energiebron.”

Maar wie altijd veggieburgers en vegan fudge kiest, is toch niet goed bezig?

“Niet echt, maar dat is natuurlijk niet ongezonder dan altijd gehakt, chips en chocolademousse met room en eieren. Het valt me op dat ­veganisten veel kritische vragen krijgen. Bij ouders die altijd maar bolognese en nuggets serveren, is dat niet zo. Ik at als kind bijna altijd aardappelen met vlees en wat groenten in witte saus of kaassaus. Is dat zoveel gezonder? Wanneer je overschakelt naar plantaardiger eten, ga je net bewust proberen om groenten en fruit de hoofdrol te geven. Daardoor is de kans dat je ongezonder gaat eten, in vergelijking met de traditionele gewoontes, niet echt groot.”

Moet je bepaalde combinaties in het oog houden om alle nodige voedingsstoffen binnen te krijgen?

“Nee, tenzij je echt te weinig en te eenzijdig eet. Veel producten zijn vandaag verrijkt met calcium en vitamine B12. IJzer en eiwitten zitten dan weer in veel plantaardige producten, zoals groene groenten en noten of notenboter. Ook een eiwittekort komt bijna nooit voor in het Westen, dus zorgen zijn onnodig.

“Het grote drama dat nu soms wordt gemaakt over ­minder of geen vlees meer eten, zeker bij kinderen, is een beetje absurd. Kijk naar de wereldbevolking en naar de geschiedenis. Heel veel mensen kunnen hun kinderen niet elke dag vlees geven. Ook onze eigen ouders aten niet alle dagen vlees. Toch zijn dat geen generaties ondervoede kinderen geworden.”

U lijst wel supple­menten en eventuele tekorten op.

“Voedingsdeskundigen zijn het erover eens dat een uitgebalanceerd veganistisch dieet voor iedereen geschikt is, inclusief zwangere vrouwen, kinderen, ouderen en atleten. Maar als je volledig vegan eet, is het goed om weten dat je ijzer en calcium vindt in specifieke producten, zoals boerenkool, amandelen, paksoi en volkorenproducten. En daarnaast neem je het best een supplement. Wij nemen elke dag een multivitamine met foliumzuur, fosfor, jodium, vitamine D en B12.”

Zijn die supplementen niet duur en omslachtig?

“Onze multivitamine kost zo’n 18 euro voor negentig tabletten en daar doen wij anderhalve maand mee. En vitamine D zouden alle kinderen sowieso moeten nemen. Hoe we aan landbouw doen, vind ik omslachtiger dan een supplement nemen. B12 is een micro-organisme dat op de grond en op planten zit. Alleen dieren die veel grazen krijgen het voldoende binnen. Het zit onvoldoende in vlees, want vandaag graast het vee nauwelijks of nooit, dus er wordt vitamine B12 toegevoegd aan veevoeder. Ik vind het eenvoudiger zelf dat supplement te nemen en zo dierenleed te voorkomen.”

Hebt u nooit getwijfeld toen u zwanger werd?

“Ik vond het eng omdat ik toen weinig mensen kende die hun kinderen plantaardig opvoedden. En mijn moeder was bezorgd. Maar mijn gynaecoloog reageerde positief. Sowieso moet je tijdens je zwangerschap opletten met vlees en kazen en mijn bloedwaarden en bloeddruk bleken heel erg goed. Ik had ook superfitte zwangerschappen, dus mijn zorgen smolten snel weg.

“In het begin krijgt je baby alle nodige voedingsstoffen exclusief uit melk en pas na zo’n tien maanden wordt klassiek vlees op het menu gezet. Omdat er zo’n lange tijd overging en ik me goed informeerde, wist ik tegen dan dat vegan voor kinderen een excellente keuze kan zijn. Ondertussen zijn ze kerngezond en zit Iggy boven de groeicurves. We zien geen enkele reden voor bezorgdheid.”

Hoe kijkt u naar de soms dramatische verhalen over ondervoede veganistische kleintjes?

“Dat is gelukkig heel uitzonderlijk. En het gaat vooral om ouders die hun kinderen te eenzijdig of te weinig laten eten. Dat is uiteraard een heel slecht idee.”

Nog een drempel is de prijs. Veggie is toch vaak duurder?

“Als je een premiumburger vergelijkt met een plofkip, kan dat kloppen. Toch hoeft het niet duur te zijn. Ook Lidl, Aldi en Colruyt bieden een steeds groter assortiment, van vegan pizza tot ijsjes. En de goedkoopste versie is soms net vegan. Zo zijn de meeste croissants vegan omdat er plantaardige vetten en geen echte boter in zit, want dat is goedkoper. Ook onder andere de Lotus-speculoosjes, Oreo’s en goedkoop bladerdeeg zijn om die reden vegan.”

Wat zijn haalbare eerste stappen voor wie de switch wil proberen?

“In veel klassieke gerechten kun je het vlees alvast vervangen door een plantaardig alternatief. Het assortiment ­lekkere balletjes, burgers, veggie gehakt en nuggets in de winkel is eindeloos en sommige benaderen heel sterk de vleeservaring. Pas gezinsfavorieten eens aan, maak bolognesesaus bijvoorbeeld voortaan met vegetarisch gehakt. Voor die ingrepen heb je niet meteen recepten nodig. Vandaar dat er in mijn boek iets specialere dingen staan die wel nog erg makkelijk te maken zijn, zoals chili con ketchup of bloemkool tikka masala. Die kunnen op den duur de nieuwe favorieten worden. En dan zijn er dus de vegan desserts. Die vind je niet zomaar bij de bakker en ze vergen wat meer uitleg. Maar ze maken de switch van zuivel naar plantaardig heel aangenaam. Ook daarom besteed ik er veel aandacht aan.”

Kaas, melk en boter vervangen lijkt moeilijk. Hoe vang je dat op?

“Plantaardige melk is er in overvloed, maar kaas is inderdaad een uitdaging. Maar er is al beterschap. Vijf jaar geleden zou ik nog gezegd hebben: ‘Onmogelijk, alles smaakt naar plastic.’ Nu zijn er al sneetjes en strooikaas die zalig smaken in croques en op pizza of pasta. Ook lekkere vegan feta ligt in de supermarkten en na lang zoeken heb ik een recept voor tiramisu dankzij vegan roomkaas.”

Heeft u nog meer tips voor beginners?

“Wie het niet ziet zitten om zelf al vegan te koken, kan zich laten verrassen op restaurant. Toen ik als vijftienjarige vleesfan vegetariër werd omdat mijn lief anders niet meer met me wilde kussen, moest ik het met saaie blokken tofu uit de biowinkel doen. Nu zijn de veggie en vegan opties in kantines, koffiebars, brasserieën en restaurants niet meer te tellen. Al geldt dat vooral in de stad. Maar als je daar komt, is er een rijkdom aan gerechten die je eens kunt testen.

“Het is ook cruciaal om niet alles in één keer te willen doen en om niet dogmatisch te zijn. Ik eet al jaren vegan, maar kijk, dit chocolaatje is van melkchocolade en ik heb er zin in dus ik eet het op. Veel mensen beginnen niet aan veggie omdat ze denken dat je honderd procent strikt in de leer moet zijn. Wie zegt dat? Het is veel haalbaarder als je het ziet als ‘meer plantaardig eten’ en als je jezelf toestaat om nog dierlijke producten te eten, zeker in het begin.”

Dat lijkt contra-intuïtief.

“Nochtans is het zo, dat weet ik uit mijn opleiding psychologie. Ik heb het ook aan den lijve ondervonden toen ik als tiener van de ene op de andere dag met vlees stopte. Aanvankelijk snakte ik nog naar lamsbouten en worsten. Maar zodra ik mezelf dat ook toestond, werd het allemaal minder interessant.

“Weet ook waarom je veggie of vegan wordt. Ondertussen draait het bij mij niet meer om een geliefde, maar om de toekomst van de planeet en het leed van dieren. Kreupele kippen en kalfjes die na de geboorte weggehaald worden bij de moeder omdat haar melk voor mensen is, dat wil ik niet op mijn bord. Als je voelt waarom je het doet, wordt het een plezier, geen opgave. Dan is het niet ‘ik mag dit niet eten’, maar wel: ‘ik kan drie keer per dag iets doen dat voor mij erg zinvol is’.”

Maar hoe motiveer je jonge kinderen die de VN-klimaat­­rapporten niet kennen en sowieso lastige eters kunnen zijn?

(lacht) “Je zou versteld staan van hoeveel die kleintjes al snappen. Wij leggen hen op hun niveau uit waarom wij geen dieren eten. Voor mijn dochter, de oudste, voelt een dier eten alsof ze de doodgereden kat van de buren opeet. Maar het is wel veel makkelijker omdat zij van bij de start vegan opgroeien. Ze zijn sowieso dol op gestoomde groenten met patatjes of op tempeh. Daar bedelen ze echt om, terwijl ze minder tuk zijn op burgers en ander bewerkt eten. Mijn zoon van twee kan zich echt volproppen met groene boontjes en dan maar een paar happen van zijn brownie eten.”

Dat lijkt onwerkelijk.

“Dat besef ik. In feite doe je je kind een plezier door het alvast plantaardiger op te voeden, want de wereld zal wel in die richting moeten opschuiven. Wanneer je daar op latere leeftijd aan moet beginnen, kost het meer moeite. Wij hebben ook het geluk dat de school grotendeels veggie eten aanbiedt. Ook dat is een voordeel van de stad. Er zijn zoveel verschillende kindjes met specifieke noden, van allergieën tot halal eten. Veggie is dan een handige optie. Toch ben ik ervan overtuigd dat mijn kinderen niet alleen evenwichtig eten omdat wij vegan zijn. Het heeft ook te maken met mijn eetfilosofie.”

U verstopt groenten in pannenkoeken?

“Het is meer dan dat. Wij hebben expliciet geen eetregels. We bieden hen veel, gezond en gevarieerd eten aan, maar ze mogen eten wat en hoeveel ze willen. Hun bord moet niet leeg wanneer ze geen honger meer hebben. Er is ook geen rangorde. Ze hoeven niet eerst groenten te eten voor ze een dessertje ‘verdiend hebben’. Ze krijgen alles tegelijk. Daardoor zijn zoetigheden geen verboden vruchten en gezonde dingen geen saaie verplichte nummers. Omdat er bij ons altijd koekjes en taartjes zijn, hebben die veel minder aantrekkingskracht en kunnen mijn kinderen zich echt vaker overeten aan bananen en geraspte worteltjes dan aan fudge.”

Het is toch onmogelijk dat ze zich nooit op koeken of chocolade storten?

“Dat gebeurt zeker, maar het is geen drama omdat hun eetpatroon verder evenwichtig is. En we gidsen hen wel met subtiele nudges zoals regelmatig soep of smoothies aanbieden, tegen 16 uur hapklare stukjes fruit of groenten klaarzetten of koekjes niet altijd op ooghoogte zetten. Maar omdat er geen geboden zijn en ze zich geen zorgen moeten maken over een tekort aan of verbod op koekjes, luisteren ze echt naar hun lichaam. Net daardoor overeten ze zich helemaal niet vaak aan zoetigheden.

“Wat ook essentieel is, is je eigen relatie met eten. De grootste voorspeller voor hoe je kinderen eten en zelfs in het leven staan, is niet wat je hen expliciet zegt maar hoe je je gedraagt. Die impliciete boodschappen zuigen ze op. Je kan nog zoveel over bodypositivity spreken, als je altijd onzeker in de spiegel kijkt, is het dat wat ze oppikken. Ik ben als twintiger ook op dieet geweest. Maar nu eet ik intuïtief. Soms snak ik naar spinazie, soms naar cheesecake. Mijn kinderen nemen die ontspannen houding over. Wie meer plantaardig wil eten, kan dat dus alleen maar doorgeven als het oprecht is. Eet je die linzen zelf met lange tanden ‘omdat het moet voor het klimaat’, dan ga je de kleintjes niet meekrijgen.”

3 tips om zelf de switch te maken

“Consequent zijn hoeft niet. Beslissen om veganist te worden hoeft niet te betekenen dat je meteen cold turkey gaat. Begin met haalbare stappen zoals meer groenten en fruit in de hoofdrol, en vlees vervangen voor een lekkere vleesvervanger. En zeg tegen jezelf dat niets verboden is. Sta jezelf toe om af en toe een dierlijk product te eten, bijvoorbeeld wanneer er geen andere optie is.”

“Zoek uit waarom je dit wil. Alleen als je voelt waarom je vegan wil eten, wordt het een plezier en geen opgave en ga je je kinderen en je omgeving ook makkelijker mee krijgen. Wanneer je het doet ‘omdat het moet voor de planeet’, of omdat het trendy is maar je voelt geen eigen oprechte motivatie, dan zal het eerder een worsteling worden.”

“Varieer, eet genoeg en neem een supplement met vitamine B12. Het is geen dieet. Vermijd dat je eenzijdig bewerkt, gefrituurd en zoet eet, maar vermijd ook dat je te weinig binnenkrijgt. Als je van dagelijks vlees en zuivel naar helemaal geen vlees en zuivel gaat, krijg je een pak minder verzadigd vet binnen. Voorzie dus voldoende energie met veel fruit, noten maar ook desserts. Zeker voor kinderen is dat heel belangrijk.”

Planteneters door Elisabeth Van Lierop is uitgegeven bij Lannoo, 189 p’s, 24,99 euro. Op Instagram: @elisabeth.van.lierop, plantbased.be