Archipov blijft kalm

Op zaterdag 27 oktober 1962 was bijna een kernoorlog uitgebroken voor de kust van Cuba. Rusland en de VS waren toen in een waanzinnig conflict verwikkeld. Rusland had kernwapens op Cuba geplaatst en die op de VS gericht. Amerika had daarop een gordel rond Cuba gelegd om het eiland te isoleren en te verhinderen dat Rusland nog meer kernwapens overvoer.

Op 27 oktober jaagden Amerikaanse zeebommen een Russische B59-duikboot naar de oppervlakte in de buurt van Cuba. De Russische bemanning was ervan overtuigd dat de oorlog met de VS was begonnen. Meteen was er topoverleg tussen de drie gezagvoerende officieren van de onderzeeër. Zij moesten beslissen of ze al dan niet met hun nucleaire torpedo de Amerikanen zouden aanvallen. Twee van de drie officieren stemden voor. Maar de jonge officier Vasili Archipov weigerde. Voor de nucleaire lanceringen moesten alle drie de officieren akkoord gaan. De nucleaire aanval kwam er dus niet. Kort daarna ontspande trouwens de situatie rond Cuba.

In 2017 kreeg Archipov postuum de Future of life-award. Zijn dochter Elena nam de prijs in ontvangst en maakte eindelijk bekend waarom haar vader destijds had geweigerd de nucleaire torpedo af te vuren. “Mijn vader zag zichzelf niet als een held. Hij weigerde enkel de wereld bloot te stellen aan een allesverwoestende nucleaire kracht. Hij wilde dat de mensheid nog lang kon leven op onze planeet.” (Lees verder onder de foto)

Zonlicht op hoge wolken

Op 26 september 1983 is de wereld opnieuw aan een kernoorlog ontsnapt. Die dag schreeuwden alle computers in de geheime Russische bunker Serpukhov-15: “Kernaanval!”. De radars hadden vijf Amerikaanse kernraketten opgepikt, die op weg waren naar de USSR. Het personeel in de bunker was niet echt verrast. Want op 1 september had de Russische luchtmacht een Koreaanse Boeing neergehaald toen die per ongeluk van zijn route was afgeweken en het Servische luchtruim was binnengedrongen.

De Russen dachten dat een spionagevliegtuig naar hen op weg was. 269 passagiers kwamen toen om het leven. De wereld wachtte op represailles. Op 23 september kwamen die: vijf Amerikaanse kernraketten. Daarvan waren de Russische militairen in de Serpuhov-15-bunker overtuigd. Ze schreeuwden naar hun commandant Stanislav Petrov dat hij de hoogste leiding moest alarmeren, zodat zij het atoomprogramma konden activeren.

LEES OOK. Zonhovense oorlogsjournalist in Oekraïne: “Met mijn dochters praat ik hier zo eerlijk mogelijk over”

Maar Petrov twijfelde. Vijf kernraketten, dat was te weinig. Er was iets anders aan de hand, of de computers vergisten zich. Tegen alles en iedereen in bleef Petrov rustig en weigerde de top in te lichten. Hij kreeg gelijk: de vijf atoomraketten waren in werkelijkheid hoge wolken waar het zonlicht fel op scheen.

In 2013 kreeg Stanislav Petrov de Dresden-prijs (ter waarde van 25.000 euro) voor het voorkomen van een Derde Wereldoorlog. Het Russische leger heeft hem ook nooit gestraft omdat hij ondanks het computeralarm toch weigerde de legertop in te lichten van nucleair gevaar. (Lees verder onder de foto)

Het Noorse Noorderlicht

In 1995 was de Koude Oorlog al een tijdje achter de rug en schoof Rusland eerst onder president Michael Gorbatsjov en later Boris Jeltsin steeds meer op richting het Westen. Op 25 januari van dat jaar lanceerde een team van Noorse en Amerikaanse wetenschappers vanop een basis in het Noorse Andøya de Black Brant XII . Dat was een onderzoeksraket met aan boord vooral wetenschappelijke instrumenten, die het noorderlicht zouden bestuderen.

Toen Russische radars die raket oppikten, konden de technici ze niet identificeren. Ze zagen wel dat het een viertrapsraket was. Dat deed meteen het vermoeden rijzen dat het om een Trident II-raket ging, dat was een intercontinentale Amerikaanse raket met aan boord een nucleaire lading. Meteen sloegen de radartechnici alarm. Zij waren ervan overtuigd dat de Amerikanen zo’n raket vanop een onderzeeër hadden gelanceerd en dat die op weg was om Rusland te vernietigen.

LEES OOK. Poetin zal niet de geschiedenisboeken ingaan als degene die grenzen verlegt, wel als degene die grenzen krijgt opgelegd

Vooraf had het onderzoeksteam de overheden van dertig landen verwittigd, waaronder die van Rusland. Maar daar had het interne communicatieapparaat gefaald waardoor die info de radarploeg niet had bereikt. Die ploeg aarzelde niet en liet meteen de Cheget, de nucleaire koffer, naar president Boris Jeltsin brengen.

Hij had dan tien minuten de tijd om een nucleaire tegenaanval in te zetten. De radarploeg raakte er ondertussen steeds meer van overtuigd dat het om een nucleaire Trident II-raket ging, want de afgegooide trappen leken echt op kernkoppen. Dus werden de nucleaire codes geactiveerd zodat Jeltsin maar op de knop had te drukken en de Russische kernraketten werden gelanceerd.

Twee minuten voor dat kon gebeuren, wierp de waarneming plots een ander licht op zaak. De radartechnici zagen de rakettrappen in zee vallen en daarna ook de raket zelf. Dus toch geen kernaanval. En dus ook geen tegenaanval.