Het ene na het andere westerse bedrijf zegt Rusland vaarwel om oorlog in Oekraïne: ‘We kunnen en zullen niet toekijken’

Shell, Harley-Davidson, Disney, Volvo, Nokia, ExxonMobil – de oorlog in Oekraïne heeft een economische exodus uit Rusland in gang gezet. Steeds meer westerse bedrijven keren Rusland de rug toe nu Poetins militaire invasie het land heeft veranderd in een financiële paria.

Chevrolet-fabrikant General Motors staakt zijn auto-export naar het land van de Lada, de Deense containerreus Maersk levert geen vracht meer en oliebedrijf BP gooit nog liever 25 miljard dollar in de open haard, dan zich nog langer te associëren met staatsbedrijf Rosneft. En de nieuwe film The Batman zal voorlopig nog niet te zien zijn in Russische bioscopen, maakte filmmaatschappij Warner Bros dinsdag bekend.

“We kunnen en zullen niet toekijken”, zei Shell-topman Ben van Beurden maandagavond over het afscheid van Rusland en Shells 3 miljard dollar aan Russische bezittingen, waaronder het belang van 27,5 procent in het olie- en gasproject Sakhalin-2. “We zijn geschokt door de verloren levens in Oekraïne, die het resultaat zijn van een zinloze daad van militaire agressie die de Europese veiligheid bedreigt.”

Het Kremlin probeerde de exodus dinsdag te beperken door buitenlandse bedrijven en andere investeerders te verbieden hun Russische bezittingen te verkopen. Dit opdat investeerders “een weloverwogen beslissing nemen, die niet wordt gedreven door politieke druk”, aldus de Russische premier Michail Misjoestin. Het is ook een poging van het Poetin-regime om de val van de roebel te stuiten. Door het bevriezen van Ruslands internationale reserves en andere westerse sancties bereikte de munt dinsdag in de loop van de middag een nieuw historisch dieptepunt van 116 roebel per dollar.

Moeilijke afwegingen

Bedrijven staan voor duivelse dilemma’s, ziet hoogleraar financiële ethiek Boudewijn de Bruin (Rijksuniversiteit Groningen). “Het is prijzenswaardig dat bijvoorbeeld Shell de stekker uit zijn Russische activiteiten trekt, maar voor veel bedrijven is de beslissing moeilijker. Als je Russische werknemers hebt die tegen Poetin zijn, en die dan ook nog eens worden ontslagen, berokken je ook schade aan gewone Russen. Dat moet je heel goed afwegen.”

De Bruin is groot voorstander van zware financiële sancties tegen Rusland – al talmden Europese regeringen er in zijn ogen veel te lang mee – maar hij vindt wel dat het Westen moet waken voor een al te triomfantelijke en wraakzuchtige toon jegens gewone Russen. Zoals in de woorden van de Franse minister van Financiën Bruno Le Maire, die dinsdag zei dat Europa “een totale economische en financiële oorlog tegen Rusland” voert. “Dat zijn fouten die we na de Eerste Wereldoorlog in Versailles hebben gemaakt. We moeten niet de Russen van ons vervreemden die de afgelopen dagen hun leven hebben gewaagd door te demonstreren tegen Poetin. Dit is Poetins oorlog, niet van alle Russen.”

Hoe duivels de dilemma’s ook zijn, toch vindt econoom Marc De Vos van de Belgische denktank Itinera dat westerse bedrijven zich door in Rusland te blijven medeplichtig maken aan het regime van Poetin. 

“Bedrijven pontificeren volop over hun ‘social responsibility’, maar als ze echt hun verantwoordelijkheid zouden nemen, zouden ze nu met hun voeten stemmen”, zegt De Vos. “Je kunt het draaien en keren zoveel je wilt, maar door nu actief te zijn in Rusland of China, in landen met waarden die compleet haaks staan op de onze, help je mee om hun regimes overeind te houden. Je draagt bij aan de welvaart in het land, wat goed is voor Russische gezinnen, maar je houdt daarmee ook Poetin in het zadel. Onze grote multinationals moeten toch zorgen dat ze aan de juiste kant van de geschiedenis staan, in plaats van dat ze, om het militair uit te drukken, met de vijand heulen.”