Verdrinkt u ook in de eindeloze stroom negatief nieuws? Dan doet u aan doomscrollen

Miloenen jaren geleden ontwikkelden onze voorouders opponeerbare duimen, een evolutie die ervoor zorgde dat ze vernuftiger gereedschap konden ontwikkelen, maar die de mens de laatste jaren voornamelijk gebruikt om over het scherm van zijn smartphone te vegen. Hoewel het internet ons de mogelijkheid geeft om ook, bijvoorbeeld, schattige dierenfilmpjes te kijken of indrukwekkende weetjes over het heelal op te zoeken, lijken we onze uren toch altijd te verliezen in de donkerste krochten van het wereldwijde web. Zeker in tijden van crisis. We swipen onafgebroken door negatieve nieuwsberichten en misantrope meningen over virussen, racisme, betogingen, antivaxbewegingen, energieprijzen, burn-outcijfers en een invasie die goed op weg is om een derde wereldoorlog te ontketenen.

‘Doomscrollen’, zo heet het fenomeen dat in 2020 tijdens de coronapandemie en de bijbehorende lockdowns zodanig uit de hand liep dat de Oxford English Dictionary het tot woord van het jaar uitriep. Vandaag prijkt de term zelfs in het woordenboek.

Recent onderzoek van de universiteit van Florida dat vorige maand gepubliceerd werd in Technology, Mind, and Behavior toont aan dat doomscrollen verder gaat dan puur geïnformeerd willen blijven. “Het is de obsessie van mensen om hun huidige situatie betekenis te geven, te begrijpen of te willen controleren”, zegt onderzoeker Benjamin K. Johnson. Opvallend: hun analyse vond geen ideologische verschillen tussen doomscrollers (zowel mensen die zich links als rechts op het politieke spectrum bevinden doen eraan), maar toonde wel  dat vooral mannen en jongeren hier gevoelig aan zijn.

Compulsieve noodzaak

Hoewel de benaming dan wel vrij recent mag zijn, het menselijk gedrag dat aan de grondslag van doomscrollen ligt, is decennialang gedocumenteerd. Mensen hebben een natuurlijke neiging om meer aandacht te besteden aan negatief nieuws dan aan positief. Waar ze vroeger die ‘fix’ enkel konden halen uit kranten, journaals of roddels aan de koffieautomaat, zorgen de algoritmes van socialmedia-apps als Twitter of Facebook ervoor dat er nooit een einde komt aan de stroom grafieken, meningen of breakingnewsupdates. Ten tijde van een crisis, zoals een pandemie of een naderende oorlog, neemt die interesse voor slecht nieuws nog een andere rol aan.

“Doomscrollen beschrijft eigenlijk onze compulsieve noodzaak om naar oplossingen te zoeken wanneer we ons angstig voelen”, zegt directeur van het Amerikaanse Media Psychology Research Center Pamela Rutledge aan BBC. “We zijn biologisch voorbestemd om informatie te analyseren om te zien of er zich een dreiging vormt, en zo ja: hoe we onszelf tegen die dreiging kunnen wapenen.” Met andere woorden: in een poging alle tweets te lezen over de situatie in Oekraïne hoop je te weten te komen wat analisten eigenlijk gewoon ook nog niet kunnen voorspellen. Soms doomscrollen we zelfs in de hoop om tussen alle donkere voorspellingen toch een lichtpuntje te vinden. Een stukje informatie dat over het hoofd gezien werd en waar je je aan kunt optrekken. 

Die hoop – en het feit dat je ook af en toe effectief iets positiefs tegenkomt – zorgt er ook voor dat je blijft scrollen, met alle negatieve gevolgen van dien. Niet alleen tekenen we meer schermtijd op die onze stress- en slaaphormonen kan verstoren, we worden er ook neerslachtiger en pessimistischer van. Experts manen dan ook aan om zelfbewust te zijn van je socialmediagedrag tout court, maar van doomscrollen in het bijzonder. Je kunt het patroon doorbreken door bijvoorbeeld een timer te installeren op bepaalde apps, of door je nieuwsconsumptie te beperken tot vaststaande momenten tijdens de dag. Een duim heeft immers nog nooit een tank tegengehouden.