Oekraïense burgers zetten alle hoop op molotovcocktails: wat kan zo’n flesje beginnen tegen Russische tanks?

Amper een etmaal nadat de Russische troepen Oekraïne binnenvielen, deed het Oekraïense ministerie van Defensie een beroep op de be­hen­dig­heid en vechtlust van de bevolking. “Maak molotovcocktails”, lazen de Oekraïners vrijdagochtend op de Facebookpagina van het ministerie. “Neutraliseer de bezetters!”

Nog diezelfde middag kreeg de bevolking op nationale televisie een lesje molotovcocktails maken. In de daaropvolgende dagen gingen vrijwilligers, soms op honderden kilometers van het front, aan de slag met glazen flesjes, benzine, motorolie, piepschuimkorrels en stukjes katoen. In de West-Oekraïense stad Lviv verlegde een brouwerij haar productie zelfs van speciaal bier naar de explosieve cocktails.

Of zo’n zelfgemaakte molotovcocktail een Russische tank kan uitschakelen? Dat niet, zegt Peter Wijninga, defensiespecialist bij het The Hague Centre for Strategic Studies. Daarvoor is het materieel van de Russen tegenwoordig te geavanceerd. Maar dat betekent niet dat de cocktails geen enkel effect hebben.

Een flessenbom om minister Molotov tegen te houden

De historische oorsprong van de molotovcocktail is lastig te traceren. Zo zou deze terug te voeren zijn naar de zogenoemde Winteroorlog, die Finland in de winter van 1939 op 1940 met de Sovjet-Unie uitvocht. Er gaan ook verhalen dat de Duitsers het woord ‘molotovcocktail’ een jaar later voor het eerst gebruikten. Maar noch de Finnen, noch de Duitsers waren de uitvinders van de flessenbom: al in de Spaanse Burgeroorlog (1936-1939) werd het wapen veelvuldig ingezet.

Dat de uitvinding van de molotovcocktail soms aan de Finnen wordt toegeschreven, komt door het succes dat zij ermee boekten. Ondanks een flinke overmacht lukte het de Finnen maandenlang hun land te verdedigen tegen de Sovjettanks. Hun geheime wapen – een met benzine of andere brandbare vloeistof gevulde fles, met in de hals een als lont fungerende lap stof – zouden zij hebben vernoemd naar hun grote vijand, de toenmalige Russische minister van Buitenlandse Zaken Vjatsjeslav Molotov.

De Sovjettanks waren toen nog niet tegen de molotovcocktails bestand, legt Wijninga uit. Voor de zuurstoftoevoer aan de bemanning, bevatten de tanks luchtroosters. “Dat waren kwetsbare punten”, aldus Wijninga. “Als je daar een molotovcocktail op gooide, stond binnen de kortste keren de hele tank en de bemanning in brand.”

Ook moderne tanks hebben een achilleshiel

Bij het materieel waarmee Rusland nu Oekraïne binnenvalt, zijn die kwetsbaarheden weggenomen. De motoren vliegen minder snel in brand en de bemanning beschermt zich met speciale pakken tegen chemische stoffen. “Bovendien is er tegenwoordig een scheiding tussen het motorcompartiment en het bemanningscompartiment”, zegt Wijninga. “Zelfs al krijg je de motor in brand, dan kan de bemanning in ieder geval nog ontsnappen.”

De achilleshiel van de huidige legervoertuigen vormen de banden. Bij pantserwagens zijn die van rubber gemaakt. In een stedelijke omgeving hebben tanks vaak kussens van hetzelfde materiaal in hun rupsbanden. “Op dat rubber kun je mikken”, zegt Wijninga. “Als dat smelt, wordt het voor zo’n tank lastig om te manoeuvreren.” Bovendien moeten de chauffeurs in dreigende situaties hun tankluiken gesloten houden, waardoor zij een aanval met zwaarder geschut minder goed aan zien komen.

De oproep van het Oekraïense ministerie vindt Wijninga daarom zo gek nog niet. Met hun molotovcocktails kunnen de Oekraïners volgens hem de Russische opmars wel degelijk vertragen. Als de ene tank een straat blokkeert, moet een andere hem opzij schuiven. Wijninga: “Juist die momenten van verwarring kunnen worden gebruikt om de tank met een antitankwapen helemaal uit te schakelen.”