Waarom lopen de cijfers over het aantal slachtoffers in de oorlog tussen Rusland en Oekraïne zo uiteen?
De oorlog in Oekraïne is intussen een week aan de gang en het blijft enorm moeilijk om een zicht te krijgen op hoeveel slachtoffers er aan beide kanten al gevallen zijn. En dat heeft verschillende redenen: de cijfers zijn sowieso een belangrijk onderdeel van de propaganda-oorlog en de situatie op het terrein maakt het op dit moment bijzonder complex voor de onafhankelijke waarnemers.
Een concreet voorbeeld van de uiteenlopende cijfers die we de jongste dagen te horen krijgen: volgens de Oekraïense president Volodimir Zelenski zijn er al 9.000 Russische militairen omgekomen in 1 week tijd, volgens de Russen sneuvelden er bijna 500. Amerikaanse en Britse analisten spreken dan weer van naar schatting 2.000 tot 2.500 gedode Russische militairen.
Cijfers onderdeel strategie in propaganda-oorlog
De strijdende partijen in een conflict zijn sowieso geen betrouwbare bron omdat zij informatie van het aantal slachtoffers, zowel burgers als militairen, gebruiken als een onderdeel van hun strategie en hun propaganda-oorlog.
In dit conflict wil Oekraïne zoveel mogelijk aantonen hoeveel vernielingen en menselijke slachtoffers deze invasie door Rusland maakt. Daarom focust het land vooral op het aantal burgerdoden. Om het moreel bij leger en bevolking hoog te houden, benadrukt Oekraïne uiteraard ook dat het eigen leger al veel Russische militairen uitgeschakeld heeft en gaat het minder in op het aantal Oekraïense militairen dat al overleden is.
De Oekraïense cijfers over het aantal Russische militairen dat al uitgeschakeld is, zouden zo op termijn in het nadeel van Poetin kunnen spelen omdat ze het anti-oorlogsgevoel ook bij zijn eigen bevolking verder zouden kunnen aanwakkeren. Daarom zal Rusland, wanneer het cijfers meegeeft van het aantal gesneuvelde militairen, altijd eerder voor een onderschatting van het reële aantal gaan.
Ook betrouwbare bron zoals VN heeft het moeilijk
Wie een meer correcte inschatting wil van het aantal slachtoffers op het terrein, gaat best te rade bij onafhankelijke bronnen, zoals mensenrechtenorganisaties en de Verenigde Naties.
Maar ook voor hen is het momenteel erg moeilijk om alle cijfers te verzamelen. Volgens de Verenigde Naties zijn er al 227 burgers gedood in Oekraïne en 525 gewond geraakt tussen de start van het conflict op 24 februari en 1 maart, maar de organisatie voegt er meteen aan toe dat dat zo goed als zeker een onderschatting van het aantal slachtoffers is.
Want als gevolg van het oorlogsgeweld zijn veel teams van organisaties zoals Human Rights Watch ook moeten vluchten of moeten ze schuilen. Daardoor kunnen ook zij moeilijk het terrein op om gegevens te verzamelen of te controleren.
De onafhankelijke waarnemers maken hun cijfers ook pas bekend nadat ze die verzameld hebben bij verschillende bronnen, onder wie ooggetuigen, lokale autoriteiten, andere organisaties, enzovoort. Die informatie bijeen krijgen, is momenteel moeilijk en kost veel tijd. Daarom gaan de Verenigde Naties ervan uit dat alle schattingen op dit moment nog ver onder het reële aantal liggen.
Bovendien zijn ook zij het slachtoffer van de informatie-oorlog. "We krijgen vaak informatie doorgespeeld die -wanneer we die kritisch analyseren- compleet fout blijkt te zijn", zei Ravina Shamdasani van de Verenigde Naties eerder al. "Daarom zijn onze mensen erg voorzichtig."
"Wanneer je wat mensen je uit eerste hand vertellen, samenlegt met beelden, dan krijg je meestal een erg onweerlegbaar zicht op de zaak", vertelde Rachel Denber, adjunct-directeur van Human Rights Watch dit weekend al aan The Washington Post. Human Rights Watch monitort al jaren wat er gebeurt in het zuidoosten van Oekraïne. Maar de situatie in Oekraïne is nu helemaal veranderd. "De grote uitdaging voor ons is de enorme schaal van de vijandigheden. Die vinden verspreid over het hele land plaats en op hetzelfde moment."
Zolang het conflict in alle hevigheid woedt, steden gebombardeerd worden en onafhankelijke waarnemers enorme risico's lopen tijdens hun werk, worden ook hun operaties beperkt. Betrouwbare cijfers stromen dus maar traag en onvolledig door.