Steeds meer roebels omgezet in cryptomunten: kunnen Russen zo financiële sancties omzeilen?

Cryptomunten, of virtuele munten, zijn bezig aan een gestage opmars. Afgelopen herfst brak de bitcoin, de bekendste cryptomunt, nog een record: voor het eerst was één bitcoin meer dan 65.000 dollar waard, omgerekend zo'n 56.000 euro. Ondertussen is de waarde van de bitcoin alweer flink gezakt, de bitcoinkoers is dan ook erg wispelturig. Maar de laatste weken valt financiële experten iets anders op: steeds meer Russische roebels worden omgezet in cryptomunten, zoals bitcoin.

En ook dat heeft te maken met de oorlog tussen Rusland en Oekraïne. Door die oorlog, maar vooral ook door de financiële sancties van het Westen tegen Rusland, neemt de roebel namelijk af in waarde. Op dit moment staat één roebel gelijk aan 0,0085 euro. Roebels omzetten naar cryptomunten is dus een manier om te proberen om geld veilig te stellen en verdere waardedalingen te voorkomen. 

En niet alleen de bitcoin, ook andere cryptomunten zoals de tether zijn populair bij de Russen. "Maar er zijn ook heel veel anderen die gebruik  maken van die tether. Het is de meest gebruikte stable coin vandaag, wat wil zeggen dat die koers stabiel moet blijven. Eén tether is gelijk aan één dollar", legde advocaat en cryptomunt-expert Thomas Spaas uit in "Nieuwe feiten" op Radio 1. "Het is dus logisch dat mensen hun roebels proberen om te zetten, bijvoorbeeld in tether, in de hoop dat die zijn waarde behoudt."

Maar ook in Oekraïne wordt in de richting van cryptomunten gekeken, benadrukt Spaas: "Door de Russische inval is veel verwoest, er zijn banken overvallen... De Oekraïners zamelen nu cryptomunten in om mee de oorlog te financieren. Dat gaat al over 50 à 60 miljoen dollar. In heel moeilijke omstandigheden kunnen die cryptomunten dus ook nog voor iets van economie zorgen."

Geen onbelangrijk detail: cryptomunten als bitcoin en tether zijn niet opgenomen in het financiële sanctiepakket van het Westen tegen Rusland. Eerder werd beslist om enkele Russische banken uit te sluiten van het internationaal betalingssysteem Swift en om de tegoeden van de Russische Centrale Bank te bevriezen. Daarnaast werden enkele Russische oligarchen die sterke banden hebben met het Kremlin persoonlijk geviseerd. Maar dankzij de cryptomunten lijkt er toch een manier te zijn om die zware financiële sancties te omzeilen. 

"Als het niet verboden is om ze te gebruiken, dan is het toegestaan. Dus als ze niet geviseerd worden door sancties, kunnen ze gewoon vrij gebruikt worden", legt professor financieel recht Robby Houben uit. "Die cryptomunten zijn anoniem of pseudo-anoniem, wat betekent dat het heel moeilijk of soms zelfs onmogelijk is om te achterhalen wie ze gebruikt. Als je dan sancties probeert op te leggen en je kan niet achterhalen of individuen geld aan het versluizen zijn via die cryptoactiva, dan missen die sancties natuurlijk hun effect."

"Die cryptomunten zullen bijdragen aan de financiering van de oorlog en het is net de bedoeling van de sancties om dat te vermijden. Dat mag geen blinde vlek zijn voor beleidsmakers die hierover beslissingen moeten nemen."

Professor Houben pleit er daarom voor om in te grijpen. "De eerste noodzakelijk stap is om de cryptomunten op te nemen in de sancties. En  dan is de tweede, eveneens noodzakelijke stap dat er opsporingsmiddelen worden ingezet. Die moeten het gebruik van die cryptomunten door geviseerde entiteiten, of dat nu gaat om Rusland of individuen, opsporen om hen een halt toe te kunnen roepen."

Tegelijk nuanceert Houben het aandeel van de cryptomunten in de financiering van de Russische oorlogsmachine: "Ze zullen zeker bijdragen, maar ze zullen op zichzelf niet volstaan, zeker niet op langere termijn. De cryptomarkten zijn op zich redelijk klein ten opzichte van andere markten, zoals de geldmarkten in het algemeen."

Ook Thomas Spaas wijst erop dat Rusland de bestaande sancties niet volledig teniet kan doen met cryptomunten: "Die sancties zijn echt niet van de poes, dus de bedragen die Rusland nodig zou hebben om de sancties helemaal te ontwijken, zijn zo groot dat het echt wel zou opvallen. Een paar miljard aan cryptomunten kan je niet ongemerkt kopen."

In elk geval lijkt de Europese Unie het gebruik van de cryptomunten wel in de gaten te houden. Zowel de Franse als de Duitse ministers van Financiën hielden al een pleidooi voor het nemen van maatregelen om te voorkomen dat cryptomunten gebruikt kunnen worden om sancties te vermijden. Christine Lagarde, de voorzitter van de Europese Centrale Bank, gaat nu bekijken welke instrumenten daarvoor gebruikt kunnen worden. De kans lijkt dus groot dat cryptomunten wél meegenomen zullen worden in een volgend sanctiepakket tegen Rusland.