‘The Moscow Times’ werkt voortaan vanuit Nederland: ‘Je hebt geen idéé van de felheid van de berichtgeving in Moskou’

“Tenminste, dat hopen we”, aldus Sauer. “Want we zitten nu nog in Moskou en het wordt steeds moeilijker om het land uit te komen. Aeroflot staakt vanaf dinsdag alle internationale vluchten.”

Aanleiding voor hun vertrek is de angst die op de redactie is ontstaan na een draconische mediawet die binnen een week is afgestempeld door zowel de Doema (de Russische Kamer), de Federatieraad (de Senaat) als president Poetin. Sauer: “Ik las dat nooit eerder een wet zo snel is aangenomen. Dan is het wel duidelijk dat het menens is.”

Eerder verbood het Kremlin journalisten al om de woorden “oorlog” en “invasie” te gebruiken bij berichtgeving over Oekraïne.

In de wet, die vrijdag door Poetin werd bekrachtigd, staat dat wie “nepnieuws” verspreidt – in de ogen van het Kremlin – vijftien jaar cel kan krijgen. Uitdrukkelijk is toegevoegd dat dit ook geldt voor buitenlanders.

Een exodus van buitenlandse correspondenten volgde direct. Het Amerikaanse CNN, de Britse BBC en de Duitse ARD en ZDF maakten bekend het werk van al hun journalisten in Rusland stil te leggen. 

“Mijn zoon Pjotr werkt vanuit Moskou voor The Guardian en heeft veel contact met collega-correspondenten”, zegt Sauer. “Die nemen allemaal de benen. Maar ook Russische journalisten willen weg.”

Direct nadat Poetin de wet had ondertekend, haalde Sauer de Russischtalige versie van The Moscow Times offline. De Engelstalige site blijft beschikbaar. Sauer: “Het Kremlin beseft dat het minder grip heeft op internationale berichtgeving.”

The Moscow Times heeft twintig journalisten in dienst. De niet-Russische redacteuren konden het land makkelijker verlaten en werken al vanuit het buitenland. “Twee zitten er in Armenië, een in Kirgizië, een in Istanbul, een in Tallinn”, zegt Sauer. De paar redacteuren die vanuit Rusland willen blijven schrijven, zullen dat anoniem doen. Vier of vijf coördinerende redacteuren hopen komende week naar Nederland te komen. Zij kregen al een visum. Sauer: “De ambassade heeft ons enorm geholpen.”

In uw column in Het Parool schreef u dat redacteuren snikkend aan uw bureau stonden.

“Alleen de journalisten hebben een visum gekregen, hun familie niet. Onze hoofdredacteur heeft drie jonge kinderen. Hij weet niet voor hoelang hij naar Nederland gaat. Een maand? Drie maanden? Kan hij ooit nog terug?”

Denkt u dat buitenlandse journalisten nu echt het risico lopen om in de gevangenis te belanden?

“Je kunt niets meer uitsluiten. Ik zit nu op de bank in Moskou, en je hebt geen idee van de felheid van de berichtgeving hier. We zitten midden in een verschrikkelijke oorlogshetze tegen alles wat Oekraïens is, en in het verlengde daarvan westers.

“Maar in de eerste plaats is de wet bedoeld om de Russische bevolking bang te maken. Niet alleen journalisten, want ook burgers die een bericht op sociale media plaatsen, lopen risico. Je kunt de klok erop gelijk stellen dat ze voorbeelden gaan stellen. Ze pikken er een paar mensen uit die een foto delen met een kritische slogan erop, en die gooien ze in de gevangenis. Daarmee schrikken ze miljoenen anderen af.

“Zo deden ze dat vorig jaar ook met Tom Vennink, correspondent van de Volkskrant. Die hebben ze er ook uitgepikt.”

De BBC ging zaterdag op zwart. De Russischtalige site van The Moscow Times vrijdag dus ook. De Novaja Gazeta haalde alle verslaggeving over de oorlog van de site. Eerder werden de tv-zender Dozjd en radiozender Echo al geblokkeerd. Hoe komen Russen nog aan objectieve informatie?

“Dat is supermoeilijk. Veel internationale media zijn online nog bereikbaar, maar slechts een handjevol Russen beheerst Engels. Voor anderen is de Russische propaganda zo overheersend, zo overtuigend ook.

“Als je daarmee dag in dag uit, uur in uur uit, wordt geconfronteerd, en niemand zegt dat het anders zit, kun je je daar moeilijk aan onttrekken. Dan zie je nooit de beelden die ons hart breken, van vluchtelingen en bombardementen. Als er al eens een verwoest gebouw voorbijkomt, is dat het werk van de Oekraïense nazi’s.

“Ik heb boeken gelezen over de Stalin-tijd, en het lijkt alsof we daar weer in zitten. Veel mensen klikken en de angst om je uit te spreken is daarom enorm – behalve dan tegen je allerbeste vrienden. Er zijn genoeg voorbeelden van ambtenaren die zijn ontslagen nadat ze zich tegenover collega’s kritisch over de regering hebben uitgelaten.”

Hebben de Russische maatregelen de berichtgeving van The Moscow Times beïnvloed?

“Nee, we zijn niet voorzichtiger verslag gaan doen. We hebben een traditie van feitelijke verslaggeving en laten altijd beide partijen aan het woord. Als Sergej Lavrov, minister van Buitenlandse Zaken, iets zegt, citeren we hem. En als Aleksej Navalny iets zegt, doen we dat ook.”

U woont nu 32 jaar in Moskou en gaat de komende tijd ook vanuit Nederland werken. Denkt u dat u ooit nog terugkeert?

“Ik liep vanmorgen door ons huis, waar we al die fantastische herinneringen hebben – onze drie kinderen zijn hier opgegroeid – en voor het eerst kwam de vraag: kom ik hier ooit nog terug? We hebben het huis en ik weet nog niet of we het willen houden. Maar de Russen hebben de afgelopen dagen een wet ingevoerd die het buitenlanders verbiedt om bezittingen te verkopen. Dus al zouden we ervan af willen, dan zou het niet kunnen.”