Zelensky blijft Poetin tarten met video’s uit Kiev. Dat roept meteen een vraag op

Een grotere middelvinger van de ondergedoken president naar Moskou, en zijn collega Vladimir Poetin in het bijzonder, was maandag niet denkbaar. “Dit is Kiev in de avond”, aldus Zelensky terwijl hij zijn camera naar buiten richtte en de verduisterde hoofdstad liet zien. “Ons kantoor, maandagavond”, zegt hij in een gang, lopend naar zijn presidentiële bureau.

Zo’n negen minuten lang stelt hij de 44 miljoen Oekraïners en rest van de wereld op de hoogte van het verloop van de strijd, prijst hij militairen en laat hij weten Kiev nooit te zullen verlaten. Hoewel Russische tanks zijn kantoor al tot op zo’n twintig kilometer zijn genaderd. “Ik blijf hier, ik ben in Kiev, aan de Bankova-straat”, aldus Zelensky, doelend op zijn werkvertrek. “Ik verberg mij niet. En ik ben bang voor niemand.”

Zelensky claimde dat de video maandag was opgenomen, maar de mogelijkheid dat het bericht al eerder werd vastgelegd, om een plotseling Russische raketaanval te voorkomen, kan niet worden uitgesloten. Op dinsdag was hij opnieuw te zien, nu op de binnenplaats van zijn kantoor. “Alles komt goed, wij zullen winnen”, aldus de belaagde president. 

Het is een van de vele onbeantwoorde vragen die de Russische invasie oproept: waarom laat Moskou dit gebeuren? Vooral omdat het Kremlin weet dat Zelensky’s optredens de Oekraïners alleen maar aanmoedigen om niet op te geven en de strijd door te zetten. Ook maakten zijn toespraken en de emotionele oproepen om hulp van andere landen de president een held voor velen.

Zwaarbeveiligd

Tijdens de invasie van Irak in 2003 bombardeerden de Amerikanen volop de tientallen paleizen van president Saddam Hoessein. Vlak voor de invasie begon werd zelfs een plek aangevallen waarvan men vermoedde dat de Iraakse president zich er schuil hield. Maar in Kiev staat Zelensky’s kantoor nog altijd overeind, hoewel het al op de eerste dag van de invasie vernietigd had kunnen worden met Kalibr-kruisraketten.

“Ze willen de Oekraïense politiek vernietigen door het hoofd van de regering te vernietigen”, zei Zelensky op de tweede dag van de oorlog. Hij zou het hoofddoelwit zijn van de Russen, gevolgd door zijn vrouw en gezin. Het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken waarschuwde er toen ook voor dat het Russische leger het op de president had gemunt. 

Voor een president die volgens de VS het ‘nummer 1-doelwit’ van het Russische leger is, kan Zelensky zijn boodschap nog altijd ongestoord naar buiten brengen. Volgens Zelensky zelf zouden huurmoordenaars gelieerd aan de Russische paramilitaire Wagner Group naar Kiev zijn gestuurd om hem om te brengen en zouden Oekraïense veiligheidstroepen al meerder aanslagen hebben verhinderd.

Gebarricadeerd

Vorige week ontving de president gewoon de voltallige wereldpers, een bijeenkomst waar ook Moskou tijdig van moet hebben geweten. De media werden toen in busjes door de zwaarbeveiligde regeringswijk van Kiev gereden, in straten die waren gebarricadeerd om Russische tanks en pantserwagens tegen te houden.

Via een achteringang werden de journalisten het verduisterde gebouw binnengebracht, dat zwaar bewaakt werd door soldaten. Ruim een uur lang kon Zelensky ongestoord uithalen naar de Russen en president Poetin, en het Westen de les lezen over de noodzaak van een no-flyzone. In dat uurtje hadden de Russen genoeg tijd om een kruisrakettenaanval op touw te zetten. 

Zelensky en zijn adviseurs wisten echter heel goed dat Moskou dat nooit zou doen in aanwezigheid van talloze media, van CNN tot de BBC. Maar ook na het vertrek van de media werd het presidentiële kantoor ongemoeid gelaten door de Russen.

Waar de Oekraïense president zich het overgrote deel van de dag precies ophoudt en slaapt, is een grote vraag. Ook voor de Russen. Vermoedt wordt dat Zelensky zich ophoudt in een bunker, of meerdere bunkers, in de hoofdstad, van waaruit hij dagelijks zijn boodschap naar buiten brengt gekleed in het legergroen. Verwacht wordt dat hij dinsdag vanuit zijn bunker ook het Britse parlement zal toespreken tijdens een Zoom-gesprek, net zoals hij eerder deed met het Europees Parlement.

Beveiligde telefoon

Zelensky, die slechts drie uur per nacht zegt te slapen, verbaasde vriend en vijand door op de derde dag van de invasie openlijk in de straten van Kiev te verschijnen. Hij nam toen een boodschap op met op de achtergrond een bekend monumentaal gebouw. Dit was nadat hij de Russen ervan had beschuldigd uit te zijn op zijn liquidatie. Toen waren ook voor het eerst Russische ‘sabotage-eenheden’ in de hoofdstad actief. 

Met de video wilde Zelensky onder andere geruchten ontzenuwen dat hij Kiev was ontvlucht. De president zegt dat hij diverse keren een Amerikaans aanbod heeft afgewezen om veilig de hoofdstad kunnen te verlaten. ‘Ik heb geen lift nodig’, liet hij weten. Om te voorkomen dat de Russen hem kunnen opsporen via zijn mobiele telefoon, of zijn gesprekken met wereldleiders kunnen afluisteren, maakt Zelensky naar verluidt gebruik van een beveiligde satelliettelefoon die door de VS is geleverd. 

Liquidatie

Hij kreeg de telefoon vorige maand voor de invasie begon, zo meldde CNN onlangs, om regelmatig te kunnen overleggen met president Joe Biden. Ook minister van Buitenlandse Zaken Dmyrtro Kuleba kreeg zo’n telefoon. De Oekraïners hadden in de eerste dagen wel moeite om de beveiligde telefoons te gebruiken, omdat de gebruiksaanwijzing in het Engels was.

Beveiligd of niet, Zelensky is een gewaarschuwd man. Hij weet dat een andere grote tegenstander van de Russen, de Tsjetsjeense leider Dzjochar Doedajev, in 1996 werd geliquideerd toen hij zijn satelliettelefoon gebruikte. De Russen onderschepten naar verluidt het gesprek, waarna Doedajev bij een raketaanval werd gedood.

Zelensky zei vorige week dat hij zich ook zorgen maakt dat hij ooit wordt gedood door de Russen. ‘Als een persoon niet bang is om zijn leven of het leven van zijn kinderen te verliezen, is er iets niet goed aan die persoon’, aldus Zelensky. ‘Maar als president heb ik gewoon niet het recht om bang te zijn.’