Grootste coronamysterie weer een beetje meer ontrafeld: is dit de oorzaak van het geurverlies?

Koffie die smaakt ‘alsof je een asbak leeglikt’ of vis ‘die naar benzine ruikt’. Hoewel SARS-CoV-2 maar 1 procent van onze cellen infecteert, kan het virus allerlei opmerkelijke problemen in ons hele lichaam veroorzaken, zoals orgaanschade maar ook neurologische en cognitieve problemen. Plots geurverlies, waardoor ook je smaak verstoord kan raken, is een van de bekendste van die neurologische symptomen. 

Onderzoekers proberen al bijna twee jaar koortsachtig uit te vissen hoe het virus erin slaagt. Want artsen en experts geven al langer aan dat geurverlies door corona mentaal loodzwaar kan zijn. Niet weinig mensen raken in paniek wanneer alles ineens anders ruikt en smaakt en ook omdat het plezier van eten wegvalt, blijkt het soms een zware dobber.

Bovendien is het aantal mensen dat hiermee kampt groot. Ongeveer 60 procent van wie besmet raakte met eerdere varianten van het coronavirus kreeg af te rekenen met geurverlies. Voor omikron hebben voorlopige schattingen het over “minstens één op de acht” besmette mensen die hun geur verliezen. Omdat al zo erg veel mensen zijn besmet, zijn de geurslachtoffers door corona dus met veel. 

Bij de meesten, zo’n 90 procent, is het probleem gelukkig tijdelijk. Maar tussen de 5 à 10 procent zit ook twee jaar na een corona-infectie nog altijd met een verstoorde of lamgelegde geur en daardoor smaak.

Complex mysterie

Hoe het coronavirus dit klaarspeelt blijkt een complex mysterie, want het virus kan de zenuwcellen die instaan voor onze geur niet direct besmetten. Die geurzenuwcellen hebben namelijk geen ‘receptoren’ waar het virus op past en waarlangs het cellen binnendringt. Dat wil zeggen dat SARS-CoV-2 hen via een omweg in de problemen brengt. Het betekent eveneens dat het virus soortgelijke ‘systemische’ effecten kan hebben op andere cellen in ons lichaam die het ook niet kan infecteren. Ook daarom is het essentieel te achterhalen welk biologisch mechanisme hier doorslaggevend is.

In onderzoek gepubliceerd in vakblad Cell (2022) komen neurobiologen nu met een nieuwe hypothese. Die luidt dat het virus de omliggende steuncellen infecteert, waardoor ontsteking ontstaat. En dat verstoort de goede werking van de geurcellen.

De auteurs van deze studie ontwaren in hun gegevens bij hamsters en mensen ook waarom de ontstoken steuncellen de werking van de geurzenuwcellen verstoren: “Een dramatische reorganisatie van de architectuur in de celkernen van de geurzenuwcellen waardoor stukjes genetisch materiaal verdwijnen”. Daardoor komen bepaalde genen die een rol spelen in geurdetectie vervolgens niet meer tot expressie en ontstaat “een wijdverspreide uitschakeling van geurreceptoren”. Vrij vertaald: het coronavirus verstoort de normale genetische werking van geurzenuwcellen waardoor veel geurreceptoren worden uitgeschakeld.

“Maar dat doet het virus niet rechtstreeks”, benadrukt hoofdonderzoeker Marianna Zazhytska (Zuckerman Institute) tegen The New York Times. “Het is de ontsteking die het virus in de steuncellen veroorzaakt die de reorganisatie in de geurzenuwcellen teweegbrengt. De geurcellen zelf zijn geen gastheer voor het virus, maar door de ontstekingsreactie in de steuncellen vlakbij, doen ze niet meer wat ze normaal gezien doen.”

Sommige specialisten reageren wel sceptisch. Er is de vaststelling dat de geurzenuwcellen zelf niet besmet raken en er is de hypothese over de genetische impact, maar de precieze schakels tussen die vaststelling en de hypothese over de oorzaak van het geurverlies staan niet in deze studie beschreven. 

Ook is er kritiek omdat dit onderzoek voornamelijk bij hamsters is gebeurd. Dat is opletten geblazen, want dit soort biologische mechanismen zouden anders in elkaar kunnen zitten bij mensen. 

Inzicht bevestigd

Eind vorig jaar publiceerde professor Laura Van Gerven (UZ Leuven) in Cell (2021) ook een studie over geurverlies door corona. Dat onderzoek gebeurde met weefselstalen uit de neus van 70 overleden COVID-19-patiënten en 15 controlepatiënten. Volgens Van Gerven laat de recente studie zien wat zij en haar collega’s ook ontdekten, namelijk dat het virus die cellen niet infecteert. “Dat inzicht is hierbij bevestigd en het is op zich goed nieuws, want het betekent dat het virus niet via die weg in de hersenen raakt”, zegt ze. 

Van Gerven en haar collega’s stelden verder vast dat het virus zich voortplant in de trilhaarcellen in het ademhalingsslijmvlies en in de steuncellen van het reukslijmvlies. Maar over de steuncellen is eigenlijk nog maar weinig bekend bij de mens. Vermoedelijk spelen ze een belangrijke rol bij het ondersteunen en voeden van de zenuwcellen met geurreceptoren.

“Waarschijnlijk veroorzaakt de infectie van de steuncellen onrechtstreeks een afwijkende werking van het reukslijmvlies, en daardoor een aangetast reukvermogen”, zo melden de auteurs van de studie van Van Gerven. “Ons lichaam maakt doorlopend nieuwe steuncellen aan, wat het tijdelijke karakter van het geurverlies kan verklaren. Maar hoe precies de infectie van de steuncellen de geur tijdelijk wegneemt, is ook nu nog niet duidelijk.”