Hoe maak je een comeback na een #MeToo-schandaal? ‘In één uur tijd was ik 35 miljoen dollar kwijt’

Misschien doet de naam Louis C.K., donderdagavond te zien in Antwerpen, bij u slechts een dof belletje rinkelen. Toch is deze zesvoudig Emmy Award-winnaar (echte naam: Louis Székely) een van de bekendste comedians in Amerika. Doorheen de jaren bracht hij meer dan tien comedyspecials uit, en in januari 2015 werd hij zelfs de allereerste komiek die Madison Square Garden drie keer uitverkocht kreeg voor dezelfde tour. In totaal liet hij die legendarische arena trouwens acht keer tot de nok vollopen.

Vooral in de Verenigde Staten is C.K. een waar begrip in de wereld van comedy. Zijn repertoire bestaat goeddeels uit slinkse grappen over stereotypes en seksuele taboe-onderwerpen als necrofilie of pedofilie. En sinds een jaar of vijf staat hij zelfs wereldwijd bekend als notoire rukvogel. In 2017 moest de Amerikaanse komiek door het stof toen vijf vrouwen hem beschuldigden van seksueel wangedrag. 

De eerste gekende feiten dateren van begin deze eeuw, toen twee jonge vrouwelijke stand-upcomedians voor een nachtmutsje uitgenodigd werden in zijn hotelkamer. Tot hun ontsteltenis stripte C.K. voor beide dames waarna hij doodleuk met zijn jongeheer ging jongleren. Een andere comédienne getuigde dan weer hoe hij hoorbaar met de eigen leuter in de weer was toen ze elkaar aan de telefoon hadden. In 2005 bood hij al eens zijn excuses aan bij een ander slachtoffer, nadat bezwarende artikels over zijn masturbatiefixatie verschenen.

Ook nu C.K. gaf meteen alles toe: “Indertijd maakte ik mezelf wijs dat wat ik deed oké was, omdat ik mijn penis nooit liet zien aan een vrouw zonder het haar eerst te vragen. Ik heb te laat geleerd dat wanneer je macht hebt, die vraag om naar je penis te kijken geen vraag is, maar een netelige positie.” Na die belabberde mea culpa lieten streamingdiensten, filmmaatschappijen en sponsors hem vallen als een baksteen. “In één uur tijd was ik 35 miljoen dollar lichter.” 

De verbrande komiek verdween van het toneel, maar na amper tien maanden stapte hij alweer het podium op. De titel van zijn meest recente special Sorry (2021) deed enig schuldinzicht vermoeden, maar achter de schermen zou C.K. gewoon de draak steken met die excuses. En ook op het podium speelt hij zijn seksuele exploten behoorlijk gratuit uit, bij de gratie van gemakkelijk gelach.

Hoewel er even sprake was van een canceled comedian, bleek dat dus eigenlijk nooit het geval. Conservatieve stemmen zoals Ben Shapiro sprongen niettemin alras in de bres voor de verbrande komiek. Al was het maar om de eigen agenda over cancel culture in de kijker te zetten, en in eenzelfde trek de spot te drijven met de woke-generatie. “Louis CK is hilarisch”, tweette hij aan zijn vier miljoen volgers. “Zo zal hij blijven overleven. Jullie gezeur kan hier niets aan veranderen”. Tegenstanders wezen hem er toen fijntjes op dat zijn tweet het ultieme, cynische bewijs is dat cancel culture nooit een bedreiging vormt. Louis C.K. werd hooguit in de hoek gezet voor een time-out, als een balorig kind dat zijn pielemans niet achter de rits kan houden.

Tijdperk van Afrekening

Sinds #MeToo in oktober 2017 steeds grotere golven maakte, hebben honderden bekende mannen – en een handvol vrouwen – niettemin te maken gekregen met cancel culture, als gevolg van beschuldigingen van seksueel wangedrag. Het zorgde voor een ongezien Tijdperk van Afrekening. Mensen met macht bleken dan toch niet boven de wet te staan. Heel wat spraakmakende namen die beschuldigd werden van intimidatie en misbruik, onder wie Hollywood-mogol Harvey Weinstein, r&b-zanger R. Kelly, comedian Bill Cosby of chef-kok Mario Batali mochten hun werk en carrière zelfs vaarwel wuiven.

Hoe zwaarder de juridische gevolgen wegen, hoe sneller én langer de machtsmisbruiker artistiek het zwijgen wordt opgelegd. Om het dichter bij huis te houden: ondanks de sms-drift en stalkingsbeschuldigingen van Bart De Pauw kon die intussen – weze het achter de schermen – alweer een comeback maken. De kaarten liggen dan wel anders voor Guy Van Sande die onder meer voor kindermisbruik is veroordeeld. De acteur probeerde zijn zieltogende carrière nog nieuw leven in te blazen met een rist gestreamde muziekalbums, maar – los van de bespottelijke kwaliteit – wegen de feiten zo zwaar dat een slinkse terugkeer via eender welk jaagpad ijdele hoop is.

Ook voor Marilyn Manson, die sowieso al twee decennia geleden over zijn hoogtepunt heen was, zit een comeback er allicht niet meer in. Actrice Evan Rachel Wood (34) doet binnenkort in de documentaire Phoenix Rising haar kant van het verhaal over het misbruik van de beruchte rockster. Zo getuigt ze over hoe hij steeds driester over haar grenzen ging. “Hij verkrachtte me terwijl ik sliep, maar ik werd wakker. Ik kon alleen maar denken: doe alsof je slaapt.” Het is slechts één van de gruwelijke getuigenissen over de shockrocker. De aanhoudende stroom van beschuldigingen over zijn bizar seksueel machtsmisbruik hebben zelfs Mansons fanlegioen inmiddels verdeeld en ontmanteld. Een comeback? Het lijkt vandaag even weinig geloofwaardig als die van Lazarus.

Geen waterdichte formule

Het blijkt evenwel niet altijd duidelijk wie mag terugkeren en wie de vergeetput in moet. Of waarom. Lonkt vergiffenis enkel voor artiesten die kunnen bewijzen dat ze oprecht zijn veranderd? Of ook voor wie beschuldigd werd van ‘minieme’ vergrijpen? Is een comeback ook gereserveerd voor wie lang genoeg straftijd uitzit in het verborgene? Een waterdichte formule voor de perfecte comeback bestaat niet, luidt het unisono bij crisismanagers en pr-bureaus. De complexe details van #MeToo lopen bovendien zo sterk uiteen dat je enkel koffiedik kan kijken over wie voorgoed in de ban wordt geslagen, en wie opnieuw via een poortje aan de backstage op het podium mag glippen.

Belangrijkst bij de rehabilitatie van eender welke celebrity is de verontschuldiging. Dat merkte je bijvoorbeeld in de driedelige documentaire Het proces dat niemand wou over Bart De Pauw. Excuses hadden die meurende beerput zelfs gesloten kunnen houden. Hoe een oprechte verontschuldiging soms al kan volstaan? Uit neurologisch onderzoek blijkt dat we een justitieel centrum in onze hersenen hebben. Dat wordt geactiveerd wanneer ons onrecht wordt aangedaan, of we iemand anders onrechtvaardig behandeld zien worden. Die psychologische of zelfs fysieke stress kan mettertijd afnemen, maar net zo goed weer hevig oplaaien wanneer je wordt herinnerd aan dat onrecht. Een oprechte, liefst openlijke verontschuldiging geldt als een gebaar van goede wil. De beschuldigde dader toont zich immers bereid om zijn gedrag te veranderen. 

Niettemin lijkt zo'n verontschuldiging soms ontoereikend voor fans wanneer die niet het directe slachtoffer zijn. Wat natuurlijk ook meespeelt is dat heel wat verontschuldigingen gewoon verschrikkelijk zijn. Kevin Spacey die piepjonge acteurs aanrandt, dat afdoet als ‘inappropriate drunken behavior’ en de aandacht tracht af te leiden door ineens publiek te maken dat hij homo is? Def Jam-oprichter Russell Simons die een screenwriter verkracht, in zijn excuus benadrukt dat hij daarbij nooit geweld heeft gebruikt en in éénzelfde tweet reclame maakt voor zijn yogastudio? Geen wonder dat de ene megalomane minkukel al wat langer dan de andere op de strafbank moet blijven zitten.

Ontkenning

Naast de verontschuldiging nemen sommige artiesten ook kordaat de vlucht vooruit. De ontkenning. Daar kunnen natuurlijk goede redenen voor zijn. Of toch zolang je recht in je schoenen staat, zoals Bob Dylan of Conor Oberst, die door fantasten aan de galg gepraat werden. Net zoals een verontschuldiging een overtuigende manier kan zijn om te laten zien dat je openstaat voor verandering, kan een ontkenning een even krachtige indicator zijn. Wanneer de artiest in kwestie geen verantwoordelijkheid neemt voor misbruik of de impact op zijn slachtoffer, zakt die evenwel nog dieper, zowel op de morele als sociale ladder. James Franco – meester in huichelachtige ontkenning – moest na talloze getuigenissen van aspirerende actrices over seksueel misbruik en corrumperende bewijzen van een minderjarige fan alsnog door het stof. Die laffe two-step kostte hem meteen heel wat belangrijke vriendschappen in Hollywood. Een comeback zonder vangnet en vrienden? Vrijwel onmogelijk in Tinseltown. Bovendien kreeg zijn imago als ‘darling James Dean’ niet alleen een deuk, maar ligt die nu echt wel perte totale in de goot.

Het beste wat zo’n persona non grata doet bij #MeToo? Gewoon een tijdje verdwijnen, en uit de schijnwerpers weg blijven. “Ik zet een stap achteruit en neem lange tijd om te luisteren”, is een vaak voorkomende boodschap voor wie een tweedekansenbeleid ambieert. Of een variant op: “Ik richt een goede, strenge blik op mijn eigen handelen, en zal het toxisch gedrag in het patriarchaat onderzoeken.” Het maakt niet uit hoe klef of getelefoneerd geformuleerd, die aankondiging blijkt volgens pr-mensen de eerste stap om hun cliënt te helpen terugkeren naar de machtspositie van weleer. Het werkte alleszins voor Mel Gibson, Ben Affleck en andere Hollywood-namen.

Wat vijf jaar na #MeToo wel opvalt, is dat de grote bezorgdheid over die beweging goeddeels ongegrond lijkt. Carrières, vooruitzichten en de levens van de beschuldigden worden zelden permanent geschaad. De meeste beschuldigden zijn zelfs nooit écht van het voorplan verdwenen. Wat dus bovenal geldt om een comeback te maken, is dat je roem aan je zijde hebt.

Louis C.K. speelt 10/3 in de Stadsschouwburg van Antwerpen.

Phoenix Rising is vanaf 17/3 te zien op Streamz.