Staat de ‘ijzersterke vriendschap’ tussen Rusland en China onder druk? ‘China zegt heel subtiel dat die oorlog hen niet uitkomt’
‘De vriendschap tussen China en Rusland is ijzersterk’, zei de Chinese minister van Buitenlandse Zaken Wang Yi. President Xi Jinping noemde de crisis een dag later dan weer ‘zwaar verontrustend’. ‘Als je een onderscheid maakt tussen de Chinese retoriek en de acties die ze ondernemen, kun je stellen dat ze zich in deze oorlog toch niet volledig achter Rusland scharen’, meent defensie-expert Sven Biscop (UGent/Egmont Instituut).
“Om te beginnen hebben ze de dag na de invasie in de Veiligheidsraad, in een stemming om de oorlog te veroordelen, niet meegestemd met de Russen. De Chinezen hebben zich onthouden. Dat is naar Chinese normen vrij expliciet, vind ik”, zegt Biscop. “Als je dan volgt hoe in hun eigen media het taalgebruik is opgeschoven van ‘Het is de schuld van de NAVO en de VS’ naar ‘We betreuren het conflict en de burgerlijke slachtoffers die zijn gevallen’ en ‘We sturen humanitaire hulp naar Oekraïne’ tot ‘We roepen op tot een onderhandelde oplossing’, dan zeggen ze eigenlijk heel subtiel dat die oorlog hen niet uitkomt. Maar tegelijk gaan ze Rusland ook niet openlijk afvallen, want dat is evenmin in hun belang. Daarom proberen ze de kerk in het midden te houden.”
“Eigenlijk moeten we de Chinezen aanmoedigen in hun warm en koud blazen. Als ik een gewaagde vergelijking mag maken: in 2003 zijn de Amerikanen Irak binnengevallen. Dat was ook een illegale oorlog, want die was op geen enkele juridische grond gebaseerd, met de kanttekening dat Irak een dictatuur was”, legt Biscop uit. “De bevriende Europese landen waren erg tegen die oorlog en sommige landen hebben die oorlog openlijk afgekeurd, maar geen enkel EU- en NAVO-land heeft economische sancties genomen tegen de VS, dat kan je ook niet verwachten. Daarom kan je ook niet verwachten dat China economische sancties tegen Rusland treft.”
Lees ook
Paul Krugman: ‘Als Poetin denkt dat hij de wereld kan gijzelen, is dat weer een fatale misrekening’
Vandaag Oekraïne, morgen Taiwan? ‘Het is nutteloos om op je knieën om vrede te vragen, je moet jezelf verdedigen’
Strategisch partnerschap
Volgens professor Internationale Politiek Jonathan Holsag (VUB) spint China wel garen bij de oorlog, wat de afloop ervan ook moge zijn. “Stel dat Poetin zijn slag thuis haalt, dan is dat gunstig voor China, omdat de Verenigde Staten dan in het Oosten minder invloed hebben. Als Poetin de oorlog verliest, dan is Rusland zodanig verzwakt dat het eigenlijk helemaal een wingewest wordt voor China. Rusland zal dan de Chinese kredieten heel hard nodig hebben om nog enigszins overeind te blijven. Rusland is verhoudingsgewijs al veel langer het kleinere broertje. Van dat strategische partnerschap profiteren de Chinezen het meest. Met andere woorden: de hele Oekraïnecrisis is in alle scenario’s het voordeel van de Chinezen.”
Biscop: “Aan de andere kant hebben de Chinezen belang bij stabiliteit, want hun strategie is toch vooral economisch. Als ze instabiliteit creëren, dan is dat niet in hun belang.”
Op een iets langere termijn vreest Holslag dat we in een tweepolige wereld belanden, waarbij Rusland, China Noord-Korea, Pakistan, Iran en Vietnam een blok vormen tegen het Westen. “Een nieuwe Koude Oorlog behoort tot de mogelijkheden, maar de vraag is: gaan de Russen wel winnen in Oekraïne? Militaire winst is geen zekerheid en de economische weerslag voor Rusland is niet te onderschatten. Mogelijk belanden we na dit conflict in een chaotische wereld waarin landen strijden om invloed. In de Verenigde Staten kunnen de presidentsverkiezingen bepalend zijn voor de koers die het land daarna vaart. Stevenen we af op een langdurig conflict op militair, economisch en technologisch vlak? Wie zal als eerste over de streep komen in deze marathon? Mogelijk wordt dat het gevecht van de eeuw.”
Biscop denkt niet dat de Koude Oorlog helemaal terug komt. “Misschien met de Russen, maar niet met de Chinezen in deze constellatie”, zegt hij. “Wat de Russen betreft, hangt het ervan af hoe de oorlog eindigt. Als de oorlog eindigt met een onderhandelde vrede tussen Rusland en Oekraïne, dan zullen we allicht een aantal van de opgelegde sancties opnieuw afbouwen. Maar de relatie tussen het Westen en Rusland zal voor lange tijd op een laag pitje blijven staan. Mocht de oorlog uitmonden in een soort van militaire patstelling, dan zullen we allicht al onze sancties aanhouden. In het laatste geval krijg je dan een Koude Oorlog met de Russen. In het andere geval zullen we minieme relaties met hen onderhouden. China heeft geen belang bij een Koude Oorlog, alleen al omwille van de economische impact. Het Europese belang is trouwens ook dat iedereen met iedereen handel drijft, ook voor ons is een Koude Oorlog weinig wenselijk.”