‘Heilige Javelin’ als symbool voor Oekraïens verzet: Canadees zamelt meer dan 825.000 euro in voor Oekraïne met beeltenis van Maria met antitankwapen

Lees alles over de Russische invasie in dit dossier.

Borys heeft ongewild een virale marketingcampagne gelanceerd. De 35-jarige marketeer uit Toronto liet 100 stickers drukken met daarop de beeltenis van de maagd Maria die een FGM-148 antitankraket van Amerikaanse makelij in haar handen houdt. Het antitankwapen, beter bekend als Javelin, is enorm belangrijk voor de Oekraïners om zich te kunnen verdedigen tegen de Russen. De VS en de NAVO-bondgenoten zouden ook al meer dan 17.000 antitankraketten, waaronder Javelins, naar Oekraïne hebben verscheept.

De opbrengst van Borys’ actie gaat naar nabestaanden van gesneuvelde Oekraïense soldaten en naar militairen die lijden aan een posttraumatische stressstoornis. “Ik dacht dat ik wel wat vrienden zou kunnen vinden die mij tien dollar wilden geven, zodat ik iets van een 500 dollar zou kunnen doneren”, aldus Borys, die zijn stickerverkoop al voor de Russische invasie in Oekraïne begon. Maar de inzamelactie verliep veel beter dan verwacht. De meme van de Madonna met Javelin ging viraal en werd een krachtig symbool van de Oekraïense strijd tegen de Russische agressor. De marketeer verkoopt de afbeelding nu op draagtassen en sweatshirts, op vlaggen en stickers. Het is “overweldigend” geweest, met duizenden bestellingen per dag, zegt hij. Borys zamelde zo al meer dan 1,16 miljoen Canadese dollar (827.000 euro) in. De nettowinst gaat volledig naar de liefdadigheidsorganisatie Help Us Help.

Christian Borys is van Oekraïense afkomst en werkte van 2014 tot 2018 als journalist in Oekraïne, waar hij toen ook woonde. Hij heeft nog altijd veel contact met Oekraïense vrienden. Hij was naar eigen zeggen erg geraakt door het trieste lot van weduwen en wezen die het conflict in de Donbas had gemaakt. Dat conflict begon in 2014 toen separatisten, gesteund door Moskou, delen van de regio in beslag namen. Een paar jaren later zag hij een nieuwe oorlog op het land afkomen. “Ik wilde niet bij de pakken blijven zitten”, zegt hij aan de BBC vanuit het huis van zijn vader in Polen nabij de Oekraïense grens. Borys helpt er mee hulptransporten te coördineren voor een lokale niet-gouvernementele organisatie.

Borys is niet zelf de bedenker van het concept van de ‘heilige Javelin’. In 2012 schilderde de Amerikaanse kunstenaar Chris Shaw een Madonna met een vergulde AK-47, een Kalasjnikov. Online verschenen er daarna memes waarbij de Kalasjnikov vervangen werd door een raketwerper. De stickers van Borys waren daarop gebaseerd. Hij begon ze al voor de Russische invasie te verkopen, met een bestelling van twee stickers op dag 1. De volgende dag liepen de bestellingen op naar een bedrag van 1.000 dollar (710 euro). Borys zette de stickers ook op Instagram en toen ging het naar 5.000 dollar (3.560 euro) Maar op 24 februari, de dag dat Vladimir Poetin Oekraïne binnenviel, boomden de bestellingen pas écht, naar een bedrag van maar liefst 45.000 dollar (32.000 euro). Twee dagen later piekten de aanvragen naar 170.000 dollar (121.000 euro) in 24 uur tijd. “Het ging compleet viraal”, aldus Borys.

Hij beseft wel dat donaties nog tot lang na de oorlog aan de orde zullen zijn. “Er zullen tientallen jaren van wederopbouw nodig zijn, door de omvang van de verwoesting”, zei hij. “Er zullen overal in het land mijnen liggen, en vernielde tanks en dat soort dingen. En dan zijn er nog alle ontheemden en vluchtelingen.” Borys wil van de hulp aan Oekraïne “zijn levenswerk” maken met een duurzaam bedrijf. “Dit kan ik niet blijven runnen met een mengelmoes van vrijwilligers.”