Donderdag had de hoofdzetel van EuroChem in Zwitserland nog aangekondigd dat Andrey Melnichenko een stap opzij zet als bestuurder van de groep. Een dag eerder was de Russische miljardair toegevoegd aan Europese lijst van oligarchen die nauwe banden hebben met Poetin.

Door zich terug te trekken als bestuurder en ‘belangrijkste begunstigde’, hoopte Melnichenko dat het bedrijf gevrijwaard zou blijven. Maar BASF zet de leveringen nu toch stop. EuroChem levert aan BASF vooral ammoniak, een belangrijke grondstof van kunstmeststoffen.

“We zijn verplicht om de leveringen te stoppen, want tot nader order valt EuroChem nog steeds onder de Europese sancties”, zegt Fanny Heyndrickx van BASF Antwerpen. “Het is nu aan de EU om te beslissen of de terugtrekking van meneer Melnichenko volstaat.”

Op hetzelfde eiland

De installaties van EuroChem waren tot tien jaar geleden onderdeel van BASF Antwerpen. De fabriek is dan ook geïntegreerd in de reusachtige productiesite van BASF in de haven. Om veiligheidsredenen kunnen de leveringen niet onmiddellijk stopgezet worden. “We moeten zorgen dat de fabrieken – ook die van EuroChem – op een veilige manier kunnen afgebouwd of stilgelegd worden.”

BASF bekijkt nu in welke mate het de productie moet terugschroeven. “Het is geen alles-of-nietsverhaal. Het gaat ook over slechts een deel van onze fabrieken – niet heel BASF ligt stil nu. We onderzoeken alternatieven voor de eventuele overtollige productie. Dat kan gaan om nieuwe afnemers of tijdelijke opslagmogelijkheden.”

Productie plat bij EuroChem

Op een ondernemingsraad vrijdagvoormiddag kregen de vakbonden te horen dat EuroChem de productie moet stoppen. ABVV maakt zich in de eerste plaats zorgen om de veiligheid van de werknemers. “Het stilleggen van zo’n installatie wordt normaal lang op voorhand gepland en gebeurt heel geleidelijk. Nu moet het snel gaan. Maar de veiligheid moet prioriteit zijn”, zegt Bruno Verlaeckt, secretaris van de socialistische vakbond.

Het zal nog zeker tot na het weekend duren voor de productie volledig stopgezet is. “Op dat moment zal er nog steeds personeel nodig zijn om de veiligheid op de site te bewaren”, zegt ACV-secretaris Marian Willekens. “Volgens de directie is tijdelijke werkloosheid nog niet aan de orde, maar ze kunnen niet zeggen wat er gebeurt als de fabriek voor langere tijd dicht moet.”

Daarnaast komt het inkomen van het EuroChem-personeel in gevaar. “Als er tegoeden bevroren worden, moeten de lonen wel doorbetaald kunnen worden”, vindt Verlaeckt. “Er zullen wel wat reserves zijn, maar wat als de fabriek voor langere tijd stilligt?”

Indirecte oorlogsslachtoffers

Hoewel BASF en EuroChem aparte bedrijven zijn, vormen de Antwerpse sites wel nog een ‘technische bedrijfseenheid’. Dat betekent onder meer dat er één vakbondsafvaardiging voor beide sites is. “We dragen misschien een andere kleur overall, maar de mensen van EuroChem zijn nog steeds onze collega’s”, zegt ACLVB-afgevaardigde Sophie Vandemeulebroucke.

Onder het BASF-personeel is er veel solidariteit met de “indirecte oorlogsslachtoffers” van EuroChem, zegt ACLVB. “Ook met de lokale directie is er open communicatie. We weten allemaal dat dit van hogerhand komt en dat we moeten wachten tot de juristen hun werk hebben gedaan.”

Nieuwe eigenaar

De financiële implicaties voor EuroChem zijn nog heel onduidelijk, zegt econoom Pascal Paepen. “Omdat we de details van het aftreden van Melnichenko niet kennen. Het is zelfs niet duidelijk of zijn aandelen nu beschikbaar zijn.”

Het wegvallen van Melnichenko hoeft niet dramatisch te zijn voor het bedrijf, denkt de expert. “Er zullen zich ongetwijfeld investeerders aandienen als de aandelen beschikbaar gemaakt worden. Door de stijgende graanprijzen wordt de meststoffensector interessanter. Bedrijven veranderen dagelijks van eigenaar, door de verkoop van aandelen. Dat het nu zou gebeuren in de context van een oorlog, is natuurlijk uitzonderlijker.”

LEES OOK.Andrey Melnichenko: de Russische oligarch achter het chemiebedrijf EuroChem