‘Gelukkig kennen ze daar ook Uno en Vier op een rij’: Belgen over de opvang van Oekraïense vluchtelingen

“Mijn grootmoeder was tijdens de oorlog zelf op de vlucht in Parijs. Dat is een deel van mijn opvoeding geweest. Ik kon niet anders dan iets doen toen ik zag dat vandaag hetzelfde gebeurde in Europa.” Zodra staatssecretaris voor Asiel en Migratie Sammy Mahdi (CD&V) met #Plekvrij Belgen aanspoorde om gevluchte Oekraïners op te vangen, schoot Lisa Demeere (40) in actie. 

Sinds vorige zaterdag logeert bij haar een gevluchte Oekraïense moeder met haar twee dochters. De vader zit nog in Oekraïne, net als de rest van de familie. “Toen ik hen de wifi-code overhandigde, waren ze in de wolken”, zegt Lisa. “Sindsdien zitten ze elk vrij moment naar het thuisfront te bellen. Ze zeggen het niet met zoveel woorden, maar ik zie dat alles een diepe indruk heeft nagelaten. De jongste dochter laat haar knuffel niet los. Logisch ook, er is niet alleen de oorlog, maar ze hadden er ook een tocht van zeven dagen opzitten.”

De opvang van Oekraïense vluchtelingen bij gezinnen wordt in principe via de lokale besturen georganiseerd. Maar die kunnen de vele aanvragen amper bijbenen. Ook bij Orbit vzw, dat al jaren burgers begeleidt om vluchtelingen op te vangen, staat de telefoon roodgloeiend. “Elke vijf minuten krijgen we een nieuwe aanvraag, nog nooit meegemaakt”, zegt projectmedewerker Nils Luyten. In de praktijk vinden gastgezinnen en Oekraïense vluchtelingen elkaar sneller via de vele Facebook-groepen waar hulpaanvragen en aanbiedingen voor kamers uitgewisseld worden. 

Zo ging het ook bij Lieven Steyaert (44) en zijn vriendin Marie Kadleckova (35). Kadleckova is zelf van Tsjechische origine, de Russische heerschappij over Tsjechië tekende haar familie. Nu ze getuige werden hoe Poetin met groot geweld Oekraïne probeerde in te lijven, geloofden ze hun ogen niet. “Een vriendin die ik nog kende van een couchsurfingweekend in Kiev liet me weten dat ze blijft vechten tot het einde. Dan kon ik niet onbewogen blijven.”

Toen ze een berichtje plaatsten op een Facebook-groep voor vluchtende Oekraïners, kregen ze snel reactie van een gezin met een tweeling van vijf en een baby van drie maanden. Ze zijn niet aan hun proefstuk toe. In 2014 ontvluchtten ze hun thuisstreek Donetsk voor Kiev toen daar de oorlog losbrandde. Nu waren ze ook in de hoofdstad niet langer veilig. Vorig weekend kwamen ze aan bij Lieven en Marie. “Overal waar we komen, uiten mensen hun verbazing dat de vader er ook bij is. Maar blijkbaar word je in Oekraïne vrijgesteld van dienstplicht als je drie kinderen hebt.” 

De communicatie met het Oekraïense gezin loopt nog niet altijd even vlot, geeft Lieven toe. Het Oekraïense koppel spreekt geen Engels, dus verloopt alle communicatie via Google Translate. En Google heeft het al eens lastig met de West-Vlaamse tongval. “Toen ik wou vragen: ‘Ga je geld afhalen?’, begon mijn telefoon iets met ‘haaien’ te vertalen. Ik heb er al vrede mee dat ik mijn zinnen best kan typen, maar vlotte gesprekken voeren is natuurlijk moeilijk op die manier.”

Af en toe is het ook wennen aan de kleine cultuurverschillen. “Oekraïners willen niemand tot last zijn”, zegt Lisa. “Iedere keer als ik hen vraag of ik ze mee willen eten, is het antwoord nee. Uiteindelijk moet ik zo hard aandringen en het hen bijna in de handen geven voor ze het willen accepteren.” 

Zoals wel vaker slagen kinderen er sneller in om bruggen te slaan. In beide gezinnen lijkt het al alsof de kinderen nooit anders gekend hebben. “Het is bijzonder om te zien”, zegt Lisa. “Mijn zoontje is normaal nogal beschaamd. Maar hoewel ze niet eens dezelfde taal spreken, zitten hij en de twee Oekraïense kinderen nu al tegen elkaar te ratelen. Dat die twee meisjes ook Uno en Vier op een rij kenden, helpt gelukkig.” 

Het aantal Oekraïense vluchtelingen dat de komende weken naar België zal komen, wordt tussen de 100.000 en 200.000 geschat. Hen allemaal opvang bieden wordt volgens Sammy Mahdi een ‘klim buiten categorie’. Tegen eind deze maand moeten er 30.000 opvangplekken bij komen. Maar ook op de solidariteit van burgers wordt dus gerekend voor tijdelijke noodopvang. 

“De vraag is hoe tijdelijk die opvang zal zijn”, zegt Nils Luyten van Orbit vzw. “Want hoewel de overheid spreekt over een periode van enkele weken, mag je er niet zomaar van uitgaan dat een Oekraïense vluchteling meteen een woning gaat vinden op de private huurmarkt. Wat gebeurt er dan op het moment dat die periode voorbij is en er nog geen oplossing is?”

Gezinnen die zich opgeven voor #Plekvrij kunnen volgens hem dus beter op een langere periode rekenen. Dat besef is ook bij Lieven al doorgedrongen. “Ik vermoed dat ze zeker een jaar zullen blijven. Over het financiële aspect moeten we nog nadenken, al komt er gelukkig hulp van verschillende kanten. Als mijn ouders boodschappen doen, brengen ze ons iets mee. De kinderopvang geeft ons zoontje soms extra eten mee. En er gebeuren heel wat inzamelacties waar Oekraïense vluchtelingen kleren kunnen halen.” 

Ook Lisa krijgt hoop door alle solidariteitsacties die ze rond haar ziet, tot en met de NMBS die Oekraïners gratis met de trein laat rijden. “We hebben veel lelijkheid gezien de voorbije weken. Maar gelukkig ook veel schoonheid waarvan ik dacht dat die verdwenen was.”