Wat bezielde Marina Ovsjannikova om de woede van Poetin te riskeren voor een paar seconden protest?

Bekijk de opvallende tussenkomst op de Russische televisie:

Het was makkelijker voor Marina Ovsjannikova om, net als de meeste van haar landgenoten, te zwijgen. Ze had een goedbetaalde job, een gezinsleven met twee kinderen, financiële mogelijkheden om naar het buitenland te reizen. Ze deelde de afgelopen jaren foto’s vanaf de Venetiaanse eilanden, uit Londen, Liechtenstein, Argentinië en uit Pisa, met haar honden erbij.

Maandagavond gaf ze dat leven op. Ze liep met een vel papier de televisiestudio in van het Eerste Kanaal, het vlaggenschip van de Russische staatsmedia. Tijdens de rechtstreekse uitzending van het avondjournaal hield ze het blad omhoog achter de rug van Jekaterina Andrejeva, de presentator die al 24 jaar het nieuws leest op het Eerste Kanaal en bezig was met weer een anti-westers bulletin.

‘Ze liegen jullie voor’

De regiekamer schakelde weg naar opgenomen beelden, maar het was te laat. Miljoenen kijkers van de staatszender hadden genoeg tijd om de Russische tekst in blokletters op het vel te kunnen lezen. ‘Stop de oorlog. Geloof de propaganda niet. Ze liegen jullie voor hier.’ De tekst had een Engelstalige ondertekening: ‘Russen tegen de oorlog.’ Ook de kreten van Ovsjannikova waren luid genoeg om opgevangen te worden door de microfoons. “Stop de oorlog, stop de oorlog!” De oorlog die op de Russische staatstelevisie niet bestaat.

En toen was het voor Russische begrippen comfortabele leven van Marina Ovsjannikova voorbij. Advocaten begonnen haar maandagavond te zoeken, maar konden haar niet vinden in het politiebureau van Ostankino, de wijk in Moskou met de studio’s en beroemde televisietoren van de staatszenders.

Dinsdagavond meldden Russische staatspersbureaus dat Ovsjannikova een boete krijgt van 30.000 roebel (250 euro). Een lichtere straf dan haar advocaten voorzagen. Die vreesden dat de autoriteiten een nieuwe wet zouden inzetten die het strafbaar stelt om de Russische strijdkrachten te ondermijnen of nepnieuws te verspreiden over militaire operaties. Wie Ruslands oorlog tegen Oekraïne omschrijft als Ruslands oorlog tegen Oekraïne, is al in overtreding. Maximumstraf: 15 jaar strafkolonie.

Met een lagere straf proberen de autoriteiten te voorkomen dat Ovsjannikova uitgroeit tot een martelaar met bekendheid over de hele wereld. Ovsjannikova’s optreden is miljoenen keren bekeken, meer dan honderdduizend mensen hadden dinsdag een steunbetuiging achtergelaten op haar Facebookpagina. De Franse president Macron bood Ovsjannikova politiek asiel aan.

Insider

Het Eerste Kanaal deed het moment af als ‘een incident met een buitenstaander’. Maar Ovsjannikova’s protest is een van de krachtigste televisiemomenten uit de geschiedenis van de Russische staatstelevisie. Dat komt vooral doordat Ovsjannikova geen buitenstaander is, maar een insider in Poetins propagandamachine. Ze werkte zelf voor de staatszender, zeggen OVD-Info en Agora, twee mensenrechtenorganisaties. Daardoor had ze toegang tot de streng beveiligde studio’s. Op Ovsjannikova’s Facebookpagina staan foto’s waarop ze te zien is op de redactie van het Eerste Kanaal, bijvoorbeeld tijdens de voorbereiding van een interview met een advocaat van Donald Trump. Ze werkte er naar eigen zeggen als redacteur en presenteerde eerder het nieuws op een regionale staatszender.

“Helaas heb ik de afgelopen jaren voor het Eerste Kanaal gewerkt en Kremlinpropaganda gemaakt, daar schaam ik me diep voor”, zegt Ovsjannikova in een video die ze opnam voor haar protestactie. “Ik schaam me dat ik leugens heb laten vertellen op tv-schermen. Ik schaam me dat ik bijgedragen heb aan de zombificatie van Russische mensen.”

Tot dusver werd het Russische anti-oorlogsfront aangevoerd door activisten uit de bekende hoek: gevluchte of opgesloten oppositieleden, kritische kunstenaars, wetenschappers en bloggers die zich al eens hadden uitgesproken tegen Poetin, en geen toegang meer hadden tot de staatsmedia.

Ovsjannikova had wel de kans om zich te richten tot de meerderheid: Russen die niet voor of tegen Poetin demonstreren, maar met apathie naar de politiek kijken. In de video zegt ze: “We zwegen in 2014, toen dit alles net was begonnen. We gingen niet de straat op toen het Kremlin Navalny vergiftigde. We keken gewoon stilzwijgend naar dit anti-menselijke regime. En nu heeft de hele wereld ons de rug toegekeerd. De komende tien generaties zullen de smet van deze broederoorlog niet wegwassen.”

De straat op

Russische oppositieactivisten juichen haar optreden toe. “Wow, deze meid is cool”, schreef Navalny’s woordvoerder op Twitter. Ovsjannikova staat bovendien voor de vele Russen die door de Sovjet-geschiedenis familiebanden hebben in Oekraïne. Haar vader is Oekraïens, haar moeder Russisch. Ze draagt een halsketting in de kleuren van de Russische en Oekraïense vlag. Er is maar één man verantwoordelijk voor de verbreking van de broederband tussen de twee naties, en dat, zegt Ovsjannikova, is Vladimir Poetin.

Ze riep de Russische bevolking de straat op met aanmoedigingen die Russen gewend zijn van de opgesloten Navalny, en niet van een werknemer van de staatstelevisie. “Alleen wij kunnen deze razernij stoppen. Ga demonstreren. Wees nergens bang voor. Ze kunnen ons niet allemaal opsluiten.”

Van dat laatste kan Ovsjannikova niet zeker zijn. De Russische politie arresteerde sinds het begin van de oorlog zeker 14.000 mensen die de straat opgingen. En ook Ovsjannikova’s relatief milde straf betekent vrijwel zeker het einde van haar carrière en het begin van een leven als dissident, met toezicht voor haar en haar familie door de veiligheidsdiensten.