De wrede troepenmacht van Ramzan Kadyrov: waarom veel Oekraïners deze Tsjetsjenen vrezen

“Wij zijn heel dicht bij jullie, Kievse nazi's. Raad maar waar precies”, zei Kadyrov in een filmpje dat hij maandag op Telegram zette. De opname zou zijn gemaakt op het door de Russen ingenomen vliegveld Hostomel op 20 kilometer van Kiev, waar hij met Tsjetsjeense commandanten overlegde. Of hij er inderdaad was, is onduidelijk. In ieder geval was hij woensdag in Grozny, waar hij Nikolaj Patroesjev, het hoofd van de Russische nationale veiligheidsraad bij het vliegveld oppikte.

Kadyrov, die sinds 2007 als zetbaas van president Poetin over Tsjetsjenië heerst, dringt al dagen bij het Kremlin aan op een massale aanval op Kiev om korte metten te maken met de regering-Zelensky. “Geef je over, anders is het afgelopen met je”, richtte hij zich in het filmpje dreigend tegen Zelensky.

Russische media zeggen dat Kadyrov in ieder geval zo'n tienduizend militairen naar Oekraïne heeft gestuurd om als onderdeel van de Rosgvardija, de Russische Nationale Garde, aan de strijd mee te doen. Tsjetsjeense eenheden doen mee aan de gevechten in de Donbas in het oosten van Oekraïne, waar de pro-Russische separatisten hun grondgebied proberen uit te breiden.  

Maar het grootste deel van de Tsjetsjeense militairen die naar Oekraïne zijn gestuurd, zit aan het front bij Kiev. De Tsjetsjeense commando's hebben volgens Kadyrov de taak als eersten de stad binnen te trekken om strategische gebouwen in te nemen en leden van de Oekraïense regering te pakken te krijgen, president Zelensky voorop.

Bruut geweld

Over de capaciteiten van de Tsjetsjeense militairen lopen de meningen uiteen. Ze staan bekend als gehard en uiterst loyaal aan Kadyrov en diens beschermheer, president Poetin, maar hun voornaamste kracht ligt toch in hun reputatie dat ze bruut geweld gebruiken tegen de bevolking.  

Thuis maken de ‘Kadyrovtsy’ zich schuldig aan tal van wreedheden. Oppositieleden, mensen uit de lgbtq+-gemeenschap, mensenrechtenactivisten, iedereen die zich niet onderwerpt aan Kadyrovs streng islamitische bewind wordt gevangengezet, gemarteld of vermoord. Geen wonder dat het voor veel Oekraïners een schrikbeeld is in handen te vallen van Kadyrovs troepen met hun reputatie van wreedheid.

Het cynische is dat de vaders van Kadyrovs mannen nog tegen de Russen vochten in de twee oorlogen die Moskou eind vorige eeuw begon om het opstandige Tsjetsjenië te bedwingen. Daarbij werd de hoofdstad Grozny met de grond gelijk gemaakt. Lange tijd werden de Tsjetsjenen ook opgevoed met de herinnering aan de massale deportatie in 1944, toen Sovjetdictator Stalin de complete Tsjetsjeense bevolking liet afvoeren naar Siberië. Pas diep in de jaren vijftig kregen de overlevenden – naar schatting kwam de helft tijdens de deportatie om –  toestemming terug te keren naar hun geboortegrond.

Maar onder Kadyrov is Tsjetsjenië een voorbeeld geworden van wat Poetin nu met zijn invasie ook graag van Oekraïne zou willen maken: een gehoorzame vazalstaat die stevig in handen is van een door het Kremlin goedgekeurde leider. 

Volkshelden

In Oekraïne zijn er echter ook Tsjetsjeense strijders die aan de kant van de Oekraïners vechten tegen de Russen. Bij elkaar gaat het vermoedelijk om enkele honderden, hooguit duizend strijders, verdeeld in twee Tsjetsjeense bataljons. Het Sheikh Mansur-bataljon vocht al in 2014 en 2015 vanuit havenstad Marioepol tegen de pro-Russische separatisten in het zuidoosten van het land. Het gros van het bataljon zou nu in Kiev zitten om de stad tegen de Russen te verdedigen.

Ook het Dzjochar Doedajev-bataljon, vernoemd naar de Tsjetsjeense president die in 1996 door een Russische raket werd gedood, nam deel aan de gevechten tegen de pro-Russische separatisten in de Donbas. Commandant Adam Osmajev en zijn vrouw Amina Okoejeva groeiden zelfs uit tot Oekraïense volkshelden wegens hun deelname aan de bloedige slag om de stad Debaltseve in begin 2015, die op een nederlaag voor de Oekraïners uitliep.

Osmajev had volgens Moskou aanvankelijk plannen voor een veel persoonlijkere strijd tegen de Russen. In 2012, toen de pro-Russische president Janoekovitsj nog aan de macht was in Oekraïne, werd hij in Odessa opgepakt wegens plannen president Poetin te vermoorden. Het plan was een bom te planten bij de Koetoezovski-boulevard in Moskou waarlangs Poetin altijd naar het Kremlin rijdt. Maar bij de voorbereidingen voor de aanslag in Odessa zou er iets mis zijn gegaan: een van de samenzweerders kwam daarbij om het leven.

Rusland eiste de uitlevering van Osmajev, maar hij kwam vrij na de val van Janoekovitsj. Sindsdien maken de Russen jacht op hem. In 2017 kwam zijn vrouw om het leven, toen hun auto bij Kiev onder vuur werd genomen.

Na het begin van de Russische invasie in Oekraïne riep Osmajev Tsjetsjeense moeders op YouTube op hun zonen tegen te houden als zij zich wilden aansluiten bij de Russen. “Bent u vergeten dat dit rijk jullie naar Siberië heeft gestuurd?”, vroeg hij.