Rusland stevent af op faillissement, wereldwijde schokgolven lijken vooralsnog beperkt

Toen de bolsjewieken in 1918 weigerden om de buitenlandse schulden terug te betalen die het tsaristische regime was aangegaan, gebruikten sommige obligatiehouders hun plots waardeloze waardepapier om hun muren mee te behangen. Nu, meer dan honderd jaar later in een papierloze tijd, hebben gedupeerde beleggers in Russische overheidsobligaties misschien zelfs dat niet.

Zover zijn we voor alle duidelijkheid nog niet, maar de houders van Russisch schuldpapier zijn met recht en rede nerveus over hoeveel ze nog van hun geld zullen terugzien. Door de internationale sancties heeft Rusland grote moeite om zijn schuldverplichtingen na te komen. 

Hoewel de rentebetalingen van 117 miljoen dollar (107 miljoen euro) waaraan Rusland woensdag moet voldoen veel te laag lijken om fataal te zijn, kunnen ze toch het bankroet betekenen. En dat terwijl het land een bijzonder lage overheidsschuld heeft van 17 procent van zijn bruto binnenlands product.

Sanctie

Het probleem is dat de Russische regering de coupons van de in dollar uitgegeven schulden als gevolg van de internationale sancties niet kan aflossen in dollars zonder te teren op zijn buitenlandse valutareserves die voor een groot deel bevroren zijn. Bovendien maken de sancties dollarbetalingen door de Russische overheid quasi onmogelijk.

Volgens de Russische minister van Financiën Anton Siluanov heeft Moskou het geld woensdag overgemaakt naar de Amerikaanse bank waarbij Rusland zijn buitenlandrekening aanhoudt, maar is er nog geen bevestiging binnengekomen of die transactie effectief is doorgegaan. ‘Of het mogelijk is om aan onze dollarverplichtingen te voldoen hangt niet van ons af’, verklaarde Siluanov tegen staatszender Russia Today. ‘We hebben geld, we hebben de betaling uitgevoerd. Nu ligt de bal in het kamp van de Amerikaanse overheid.’

Eerder had Rusland nog laten weten dat het de terugbetaling zou uitvoeren in roebels, maar dat brengt weer andere problemen met zich mee. Die omzetting in de eigen munt mag namelijk niet volgens de contracten waar de dollarleningen in zijn vastgelegd.

In theorie heeft Rusland dertig dagen respijt om de betaling uit te voeren. Toch is de kans groot dat ratingbeoordelaars die deadline niet afwachten om het land te oormerken als wanbetaler, wat dus het faillissement betekent.

De obligatiemarkt ziet de bui al langer hangen, aangezien de koers van de dollarobligaties is teruggevallen tot ongeveer een kwart van hun nominale waarde. De totale Russische overheidsschuld in harde valuta zoals euro en dollar ligt op ongeveer 40 miljard dollar (36 miljard euro). Met de dollarschulden van Russische bedrijven zoals Gazprom, Lukoil en Sberbank die ook in gebreke zouden blijven, komt daar nog eens meer dan 100 miljard dollar (91 miljard euro) bij.

Normaal gezien volgen na een faillissement onderhandelingen om de schuld te herschikken, zodat de obligatiehouders tenminste nog een deel van hun vordering kunnen innen. Maar gezien de internationale sancties tegen Rusland is dat niet evident.

Boze schuldeisers kunnen straks altijd nog proberen om beslag te leggen op Russische activa. Iets soortgelijks gebeurde in 2012 in Argentinië. Toen liet het Amerikaans hedgefonds Elliott Capital Management in Ghana een Argentijns schip aan de ketting leggen, om zo de volledige terugbetaling te krijgen van obligaties waarop Buenos Aires elf jaar eerder had wanbetaald.

Schuldenmoratorium

De laatste keer dat Rusland kopje-onder ging, was in 1998. Op 17 augustus van dat jaar stelde de Russische regering geheel onverwacht een schuldenmoratorium in. Beleggers vluchtten naar kwaliteitspapier en de koersen van laagwaardige obligaties stortten in. 

Daardoor stond het Amerikaanse hedgefonds LTCM na een maand op een verlies van 4,4 miljard dollar (4 miljard euro). Het dreigde in zijn ondergang het hele financiële systeem met zich mee te sleuren, aangezien er 55 geleende dollars stonden tegenover elke dollar eigen vermogen. De Amerikaanse centrale bank onderhandelde toen in allerijl over een bankensyndicaat dat de handen ineensloeg om dat te voorkomen.

Hoewel de omvang van de Russische schuld in absolute bedragen aanzienlijk is, zal de wanbetaling ditmaal waarschijnlijk geen grote problemen op de wereldwijde financiële markten veroorzaken, denkt Kristalina Georgieva, topvrouw van het Internationaal Monetair Fonds. Volgens haar is het Russische risico dat banken lopen – het gaat om een totale blootstelling van 120 miljard dollar (109 miljard euro)  – “niet relevant” voor het wereldwijde financiële systeem.

Zullen geldschieters door deze episode decennialang hun neus ophalen voor Rusland? De geschiedenis leert dat zij vergevingsgezind zijn, al is naïef soms een beter woord. Zo gaf de seriële wanbetaler Argentinië in 2017 obligaties uit met een looptijd van maar liefst honderd jaar. Na amper drie jaar bleek dat al een farce. De schuld moest worden herschikt, waarbij de houders van die obligaties bijna de helft van hun vordering in rook op zagen gaan.