Amerikaanse president Biden noemt Russische president Poetin een "oorlogsmisdadiger", Kremlin reageert: "Onaanvaardbaar"
De Amerikaanse president Joe Biden heeft zijn Russische collega Vladimir Poetin een "oorlogsmisdadiger" genoemd. Een beladen term en meteen de strafste omschrijving die Biden tot nog toe gebruikte voor zijn Russische collega. Rusland reageert verbolgen: "Onaanvaardbaar en onvergeeflijk."
President Biden deed de uitspraak gisteravond tegenover de pers in het Witte Huis. Van een journaliste kreeg hij de vraag of hij "klaar was om Poetin een oorlogsmisdadiger te noemen na alles wat we tot nog toe hebben gezien". Aanvankelijk antwoordde Biden "neen". Even later kwam hij naar dezelfde journaliste terug en zei: "Ik denk inderdaad dat hij een oorlogsmisdadiger is."
Bekijk hier het bewuste fragment waarin Biden Poetin een oorlogsmisdadiger noemt:
Het is de strafste uitlating van Biden over de Russische president tot nog toe. Eerder had hij hem al eens een dictator genoemd. Maar de term oorlogsmisdadiger is zeer beladen. Het Witte Huis, het kantoor van de Amerikaanse president, heeft altijd vermeden om die term te gebruiken, er op wijzend dat zoiets onderzoek vereist en een internationale uitspraak (van een of andere rechtbank). Volgens de woordvoerster van het Witte Huis sprak Biden dan ook "vanuit het hart".
De VS heeft ook burgers gebombardeerd en nucleaire wapens gebruikt in Japan, dus de Amerikaanse president heeft niet het recht om Rusland de les te spellen
Zoiets zeggen, "is toch vrij uitzonderlijk", zegt ook Chris Van den Wyngaert, voormalig rechter bij het Internationaal Strafhof in Den Haag en hoogleraar aan de Universiteit Antwerpen, in "De ochtend". "Ik denk dat het veeleer een slip of the tongue is (een verspreking, red.) dan een officiële verklaring."
In Rusland worden Bidens woorden in elk geval niet in dank aangenomen. Het Kremlin, het kantoor van de Russische president, had het in een eerste reactie over "onaanvaardbare en onvergeeflijke retoriek". Later voegde het er nog aan toe dat de VS zelf ook vaak burgers gebombardeerd heeft en nucleaire wapens heeft gebruikt in Japan. "De Amerikaanse president heeft dan ook het recht niet om Rusland de les te spellen."
Wat maakt iemand een oorlogsmisdadiger?
Wat maakt iemand een oorlogsmisdadiger? Zoals het Witte Huis aangeeft, is het een term die niet zomaar in de mond genomen wordt, maar meestal het gevolg is van grondig gerechtelijk onderzoek.
Een oorlogsmisdadiger is iemand die de internationaal vastgelegde regels van het oorlogsrecht heeft geschonden. Die regels zijn de voorbije eeuw geregeld aangepast en uitgebreid. De basis zijn de Geneefse Conventies, een aantal verdragen uit eind 19e en de eerste helft van de 20e eeuw. In de loop van de tweede helft van de 20e eeuw zijn ze nog aangevuld.
De regels zijn bedoeld om mensen te beschermen die niet deelnemen aan een conflict of niet (meer) kunnen strijden. Onder hen gewone burgers, dokters en verpleegkundigen, maar ook gewonde militairen en krijgsgevangenen.
In het oorlogsrecht staat omschreven wie een doelwit kan zijn en met welke wapens. Chemische en biologische wapens zijn bijvoorbeeld verboden.
Mogelijke oorlogsmisdaden zijn bijvoorbeeld het opzettelijk doden van burgers, buitensporig geweld, totale vernietiging, toe-eigening van grondgebied zonder militaire noodzaak, het gebruik van menselijke schilden en gijzelneming. Ook het opzettelijk aanvallen van ziekenhuizen of andere zorginstellingen is een oorlogsmisdaad.
Poetin voor de rechter?
Een onderzoek naar oorlogsmisdaden en de daaropvolgende vervolging kan op verschillende manieren gebeuren, bijvoorbeeld voor het Internationaal Strafhof in Den Haag, een speciaal tribunaal dat daartoe opgericht wordt of in sommige gevallen in een specifiek land dat speciale wetgeving heeft waardoor oorlogsmisdaden vervolgd kunnen worden.
De voorbije decennia zijn al verschillende internationale leiders voor oorlogsmisdaden veroordeeld. Denk aan de Bosnisch-Servische politieke leider Radovan Karadzic en de Bosnisch-Servische militaire leider Ratko Mladic. Ook enkele Afrikaanse leiders werden al veroordeeld, zoals de Liberiaanse ex-president Charles Taylor.
Ook Poetin zou dus berecht kunnen worden, mocht onderzoek uitwijzen dat hij oorlogsmisdaden begaan zou hebben. Een onderzoek naar Poetin wegens oorlogsmisdaden is al opgestart. De VS en 44 andere landen werken daarvoor samen, na een resolutie in de Mensenrechtenraad van de Verenigde Naties. Ook bij het Internationaal Strafhof loopt een onderzoek. Een onderzoeksteam van het Strafhof is al ter plaatse gestuurd, weet Van den Wyngaert.
Maar of hij ooit in persoon voor een rechter zal verschijnen, lijkt hoogst onzeker. Het Internationaal Strafhof wordt door Rusland niet erkend. Rusland zal dus nooit een Russisch staatsburger uitleveren aan het Hof. En allicht ook niet aan een ander land.
Voormalig rechter Strafhof: "Bewijzen zijn er"
Volgens Chris Van den Wyngaert, voormalig rechter bij het Internationaal Strafhof in Den Haag, lijkt de uitspraak van Biden op het eerste gezicht dus een verspreking, maar zelf is ze ervan overtuigd dat er wel degelijk oorlogsmisdaden zijn gepleegd in Oekraïne. "Kijk naar de realiteit. Het is heel duidelijk dat er oorlogsmisdaden zijn gepleegd", zegt ze in "De ochtend".
Ze wijst er wel op dat het onderzoek nu moet plaatsvinden. "Je zal de aanklager nog niet horen zeggen dat Poetin een oorlogsmisdadiger is. Daar is het te vroeg voor. Voor men dat juridisch kan zeggen, moet het onderzoek afgerond zijn. Maar ik denk toch dat de bewijzen er zijn."
Een veroordeling kan nog lang op zich laten wachten, zegt Van den Wyngaert, maar wat men voorlopig wel kan verwachten is een eventueel aanhoudingsbevel. "En dat doet men niet als er geen serieuze aanwijzingen zijn."
