Lokale partijen blijven de grootste én winnen meer terrein bij Nederlandse gemeenteraadsverkiezingen

De Nederlandse kiezer lijkt deze verkiezingen meer dan ooit te negeren. De opkomstcijfers in grote steden als Amsterdam (46, was 52 in 2018), Rotterdam (39 procent, was 47), Den Haag (43 procent, was 48) en Utrecht (56,4, was 59) zijn fors lager dan vier jaar geleden en op plekken zelfs historisch laag. De Rotterdamse burgemeester Ahmed Aboutaleb (van het centrum-linkse PvdA) spreekt van een “teleurstellende opkomst”. Landelijk lag het opkomstpercentage op 50,4 procent, het vorige dieptepunt was in 2014 nog 53,8 procent. 

Bekijk met onderstaande kaart de uitslag in de Nederlandse gemeentes. Klik of zoek op een gemeente en daarna op coalitiebouwer om te kijken welke coalities er mogelijk zijn. De tekst gaat daarna verder.

De eerste polls en uitslagen tonen een verdere verbrokkeling van het lokale politieke landschap in Nederland. Alleen al in Rotterdam bemachtigen drie nieuwkomers een plek in de gemeenteraad, met het centrum-liberale Volt, het radicaal linkse Bij1 en het radicaal rechtse Forum voor Democratie. Door de versplintering dreigt coalitievorming steeds lastiger te worden op veel plekken. 

De opmars van de lokale partijen zet door, met nu 36,4 procent van de stemmen. Omgerekend zijn dat al 3.398 van de in totaal 8.237 raadszetels die nu zijn te verdelen over 333 gemeenten. Zoals verwacht verliest het CDA, maar wel minder dan vooraf verwacht, met 11,2 procent. Daarmee zouden de christendemocraten de tweede partij worden, na de VVD. Die kan rekenen op 11,5 procent, al leveren de liberalen ook in. D66 blijft stabiel op bijna 8 procent van de zetels, de SP, PVV, PvdA en CU noteren allemaal een min, al verschilt de omvang van het verlies. De Partij voor de Dieren, Volt, Bij1, BvNL en Forum voor Democratie staan op winst.

De tekst gaat verder onder de kaart.

Thierry Baudets Forum weet volgens de polls in meerdere steden een zetel in de raad te bemachtigen. “Op dit moment varen wij een pad dat niet door iedereen wordt gevolgd”, zei Baudet op de uitslagenavond in het Limburgse Baarlo. “Ik had misschien ietsje meer verwacht, maar ben overall wel tevreden. Wat wij willen is zo anders. Dus wij zijn sowieso een minderheidsstandpunt.”

Verder doet GroenLinks het verrassend goed in diverse steden, met een ruime winst in Nieuwegein, maar ook een plus elders. En in Rotterdam streeft de partij zelfs de VVD voorbij als tweede partij na Leefbaar Rotterdam. Partijleider Jesse Klaver reageerde opgetogen bij de uitslagenavond: “Ik had met alles rekening gehouden, maar wat we nu zien is ongelooflijk bijzonder.” 

Opvallend is ook dat PvdA na een periode van neergang weer de grootste partij in Amsterdam lijkt te zijn geworden, net voor GroenLinks. Partijleider Lilianne Ploumen gooide er euforische toespraak tegenaan: “Hoe is het met jullie? Goed? Dat komt omdat Amsterdam rood kleurt! Wij zijn de grootste van Amsterdam!” 

Vooraf werd al gevreesd voor de lagere opkomst. De oorlog in Oekraïne overschaduwde deze stembusgang. Peilers stellen dat die zorgen over de Russische invasie de aandacht voor deze verkiezingen wegdrukte. Diverse landelijke kopstukken kwamen ook niet toe aan campagnewerk.