Poetin beschuldigt Oekraïne van neonazisme, maar waar slaat dat eigenlijk op?

Lees alles over de oorlog in Oekraïne in dit dossier.

Sinds de oorlog in Oekraïne startte, komen de woorden ‘nazi’, ‘neonazi’ en ‘denazificatie’ vaak terug in toespraken en verklaringen van Poetin. Oekraïne zou immers gedomineerd worden door zulke neonazi’s en Poetin heeft de taak op zich genomen om het buurland van Rusland ervan te verlossen.

De redenering van Poetin is op zijn minst eigenaardig gezien de president van Oekraïne, Volodymyr Zelensky, zelf een jood is. Bovendien ondertekende Zelensky afgelopen herfst nog maar een wet die het antisemitisme moet bestrijden.

Wetenschappers reageerden dan ook onmiddellijk dat het taalgebruik van Poetin “feitelijk onjuist, moreel weerzinwekkend en diep beledigend” is. Diezelfde wetenschappers merkten ook op dat er wel degelijk sprake is van extreemrechtse groeperingen in Oekraïne, “maar dat rechtvaardigt de grove en verkeerde karakterisering van het land niet”.

Hoe zit dat dan met die extreemrechtse groeperingen? In 2014 werd een groep Oekraïense vrijheidsstrijders bejubeld: ze hadden ervoor gezorgd dat dat belangrijke havenstad Marioepol niet langer in handen was van de pro-Russische separatisten. Tot de groep onafhankelijkheidsstrijders - waarrond ook een politieke partij werd opgericht - behoorden evenwel enkele neonazi’s en ultranationalisten. Sinds 2014 maken ze officieel deel uit van de Nationale Garde van Oekraïne.

Al snel kwam er kritiek gezien deze groep geassocieerd kon worden met nazi-Duitsland. Onder leiding van deze onafhankelijkheidsstrijders werd een stadium in het westen van Oekraïne bijvoorbeeld hernoemd naar Roman Shukhevych. Merkwaardig: Shukhevych voerde het bevel over troepen die betrokken waren bij de massamoorden op Joden en Polen tijdens de Tweede Wereldoorlog.

“Dat is natuurlijk problematisch”, verduidelijkt Eduard Dolinsky, directeur van het Joods Comité in Oekraïne. “Maar het wordt tien keer minder belangrijk als je het vergelijkt met de dreiging die uitgaat van Rusland in zijn vermeende strijd tegen het nazisme.”

De berichten over de extreemrechtse redevoering en het beleid zijn evenwel jarenlang uitvergroot door de Russische autoriteiten. Daarbij zou het nazisme niet langer anti-joods betekenen, maar wel anti-Russisch, zo stelt een Russische analist. En dat ligt gevoelig bij de mensen die in de Sovjet-Unie zijn opgegroeid, aldus de Russische historicus Vladimir Malakhov.

Hoe dan ook zijn er tal van joodse Oekraïners het land inmiddels ontvlucht. En ze keren wellicht nooit meer terug. “Dat zal een van de resultaten van de ‘denazificatie’ van Poetin zijn”, stelt Dolinsky.