In kaart: waarom de Oekraïense stad Marioepol veroveren zo belangrijk is voor Rusland

Corridor tussen de Krim en Donbas

Bij de start van de invasie van Oekraïne op 24 februari viel het Russische leger het land niet enkel vanuit het noorden en oosten aan, maar ook vanuit de Krim, het Oekraïense schiereiland in het zuiden dat Rusland in 2014 al annexeerde. Vandaar trokken Russische militairen op richting westen naar Cherson, maar ook richting de Donbas-regio in het oosten. Delen van de twee provincies Donetsk en Loehansk worden ook al sinds 2014 door pro-Russische separatisten bezet. 

Marioepol is nu, bijna een maand na het begin van de oorlog, de laatste grote stad tussen de Krim en de Donbas die nog niet in Russische handen is. Als Marioepol valt, heeft Rusland een volledig vrije corridor tussen de Krim en de Donbas – en dus ook Rusland. Ten noorden van de stad sloten de Russische troepen die vanuit de Krim oprukten aan bij de separatisten uit het oosten, waardoor de stad aan de landzijde volledig omsingeld is. 

Al meer dan drie weken zitten honderdduizenden inwoners er zonder elektriciteit, verwarming en stromend water. Het voedsel en de medicijnen die er nog zijn worden steeds schaarser. Het VN-voedselprogramma waarschuwde vrijdag al dat ‘de laatste reserves’ aan voedsel en water bijna op zijn. Verschillende hulpkonvooien slaagden er niet in om de stad te bereiken. 

Hoeveel van de normaal 450.000 inwoners van de stad er op dit moment nog zijn, is niet duidelijk, maar schattingen lopen uiteen van 100.000 tot nog meer dan 200.000. Tienduizenden anderen konden de voorbije weken de stad ontvluchten, maar veel van de humanitaire corridors en tijdelijke staakt-het-vurens faalden doordat Russische troepen vluchtende inwoners beschoten. Honderden inwoners kwamen al om het leven.

Volgens het stadsbestuur is 90 procent van de gebouwen in Marioepol beschadigd. De beelden van het gebombardeerde theatergebouw met daarin honderden schuilende burgers gingen de wereld rond.

Onderzoek van Unitar-Unosat, een onderzoeksorganisatie van de Verenigde Naties, toonde aan dat in het Livoberezhnyi-district, een woonwijk ten oosten van het centrum, minstens 391 gebouwen beschadigd of vernietigd zijn. Voor het onderzoek werden satellietbeelden van 14 maart vergeleken met beelden van vorig jaar. Bij de beschadigde gebouwen waren minstens zeven scholen en vier ziekenhuizen. Livoberezhnyi, dat ‘linkeroever’ betekent, is een van de vier districten van de stad en telt normaal gezien 120.000 inwoners.

Toch blijft de weerstand en de wil om zich te verdedigen groot. Gisteren legden de Oekraïense regering en het stadsbestuur nog een Russisch ultimatum om de stad over te geven naast zich neer. Volgens de Oekraïense generale staf boeken de Russen maar weinig vooruitgang en lijden ze hevige verliezen. 

Verwacht wordt dat het Russische leger het centrum, dat het nog niet in handen heeft, de komende dagen stelselmatig zal blijven bestoken en beschieten. Momenteel verloopt de opmars richting het centrum van de stad nog traag, maar het Institute for the Study of War verwacht dat Marioepol binnen dit en de komende weken zal vallen doordat de Russische overmacht simpelweg te groot is. De vraag is hoeveel slachtoffers die stadsgevechten zullen eisen, zowel bij de nog overgebleven burgers als bij beide legers.

Door de felle weerstand van de Oekraïense militairen is het Russische leger verplicht om een groot deel van zijn troepen en materieel in te zetten voor de slag om Marioepol. Eens de slag voorbij is, wordt een deel daarvan beschikbaar voor andere fronten. Mogelijk zullen de troepen dan ingezet worden voor een uitbreiding van het bezette grondgebied in de Donbas, voor de strijd om de grote stad Dnipro in noordelijke richting, of voor de slag om Odessa, de grootste Oekraïense havenstad.

Oekraïense economie wurgen

Door zijn ligging aan de Zee van Azov, een binnenzee van de Zwarte Zee, is de havenstad niet alleen een belangrijk militair-strategisch centrum, maar ook een grote economische hub. De stad is een belangrijke economische ader van Oost-Oekraïne met vooral veel zware industrie, zoals enkele grote staalfabrieken. De fabriek van Azovstal is een van de grootste van Europa, en raakte al zwaar beschadigd bij beschietingen en bombardementen.

De haven van Marioepol is bovendien de grootste in het oosten van Oekraïne en een belangrijke logistieke hub, niet enkel voor staal maar bijvoorbeeld ook voor graan en steenkool. De haven is op dit moment al geblokkeerd, met de inname van Marioepol zou Rusland de volledige kust van de Zee van Azov controleren, en 80 procent van de Zwarte Zeekust. Nu al komen er berichten dat Rusland grote hoeveelheden Oekraïens graan verscheept richting Russische havens. Zo zouden er afgelopen weekend uit de haven van de stad Berdjansk, net ten westen van Marioepol, vijf met graan geladen schepen ‘verdwenen’ zijn. De vrachtschepen zijn volgens de krant Oekrajinska Pravda uit de haven gehaald door Russische sleepboten en in onbekende richting weggevaren. 

De historische reden

De val van Marioepol zou voor Oekraïne een grote morele klap betekenen. Tegelijkertijd zou het het Russische moreel, dat volgens berichten van het front soms te wensen overlaat, kunnen opkrikken. Rusland lijkt met de belegering van de stad en de aanhoudende raketaanvallen ook nu al een boodschap te willen sturen naar andere Oekraïense steden: ‘Geef u over, of eenzelfde lot staat u uiteindelijk ook te wachten.’

Voor Russisch president Vladimir Poetin zou de inname van de stad bovendien een grote symbolische overwinning zijn. Met de volledige controle over de Zwarte Zeekust zou Poetin op Odessa na zijn droom van Novorossija of ‘Nieuw-Rusland' weer wat dichterbij hebben gebracht. 

Die regio maakte in de 18de eeuw al deel uit van het Russische keizerrijk, en behoort daarom historisch gezien in Poetins ogen ook vandaag nog tot Rusland. Voor Poetin zou de inname van Marioepol dan ook geen bezetting zijn, maar wel een ‘bevrijding’ van de ‘nazi's uit Kiev’ die de Russischtalige bevolking in de regio in zijn ogen willen onderdrukken en zelfs uitmoorden in een ‘genocide’.