Professor Sven Biscop: ‘Poetin heeft altijd geprobeerd de Europese cohesie te ondermijnen. Dat is totaal mislukt’

Wat is het belang van deze topontmoetingen?

Sven Biscop: “Ik denk dat Biden en de Europese Unie vooral een sterk politiek signaal willen geven: men wil eenheid uitstralen voor Rusland en alle andere landen die de oorlog in Oekraïne niet veroordelen. Poetin heeft altijd zeer bewust geprobeerd om de (Europese) cohesie te ondermijnen. Dat is totaal mislukt, hij heeft net een sterke eenheid gecreëerd. Dat wil men tonen. Daarnaast is het ook gewoon belangrijk dat staats- en regeringsleiders op zulke ontmoetingen achter de schermen kunnen samenzitten.”

Wat kunnen we inhoudelijk verwachten?

“Er stond al heel wat in de steigers, zoals het nieuwe Europese defensie- en veiligheidsbeleid, het Europees Strategisch Kompas. Ook de NAVO is al langer in de weer om een nieuw strategisch concept op te stellen. Dat wordt normaal in juni aangenomen in Madrid. Daarom denk ik dat er niet per se veel concreets uit zo’n top moet komen. Het politieke signaal blijft het belangrijkst.

“Ook voor de ontmoeting van de G7 (de zeven grootste economieën: het Verenigd Koninkrijk, Canada, Frankrijk, Duitsland, Italië, Japan en de VS, PG) is het vooral belangrijk dat men bij elkaar komt. Neem nu Japan: dat speelde traditioneel altijd een meer neutrale rol, maar gaat nu mee in de sancties tegen Rusland. Dat staat niet zo sterk op onze radar, ook al is dat een heel belangrijke strategische ontwikkeling. Het versterkt het diplomatieke isolement van Rusland.”

Liggen er verdere economische sancties op tafel?

“Daar wordt over gesproken, ja. Al vind ik dat het geen opbod mag worden. Het is misschien contra-intuïtief aangezien we nog in volle oorlog zitten, maar eigenlijk moeten we nu al nadenken over wat we na de oorlog doen. Hoe willen we met de wereldeconomie verder? En zelfs: hoe willen we met Rusland verder?

“Afhankelijk van de uitkomst van de oorlog zullen sommige van onze relaties met Rusland bevroren blijven. Dat wil natuurlijk ook zeggen dat we bijvoorbeeld olie en gas elders gaan moeten halen. Je ziet nu al dat Duitsland onderhandelt met enkele Golfstaten. Kortom, dan worden we weer afhankelijk van de stabiliteit en interne politiek van een regio waarvan we al enige tijd denken dat ze geopolitiek minder belangrijk is. Daar moeten we over nadenken.

“We mogen ook niet vergeten dat ook sancties een escalatie kunnen veroorzaken. Want wat is onze bedoeling: om Rusland volledig ten onder doen gaan? Als dat gebeurt, kunnen andere, onvoorspelbare problemen de kop op steken. Ik denk dat het onze bedoeling is om Rusland pijn te doen en zo de kosten van de invasie zeer hoog te maken. Zo dwingen we Poetin om versneld een einde te maken aan de oorlog. Stilaan zitten we toch op het punt dat het sanctiepakket is wat het is en dat we het zijn werk moeten laten doen.”

Ondanks Bidens bezoek leert dit conflict toch vooral dat we in Europa te afhankelijk zijn geworden van de VS op militair vlak?

“Die militaire relatie moet inderdaad meer in evenwicht zijn. De grote prioriteit van de VS blijft ondanks alles hun competitie met China. Bovendien kunnen we niet zeker zijn van de binnenlandse Amerikaanse situatie. Stel dat de Democraten de presidentsverkiezingen in 2024 verliezen, wat gebeurt er dan? Om die reden moeten we in Europa – en dat zeggen experts al twintig jaar lang – onze defensie op poten zetten. Ik wil het nog zien gebeuren.”

Dat komt nu toch in een stroomversnelling?

“Ja, maar de vraag is of al die zaken zich nu vertalen in de juiste structurele maatregelen. Duitsland kondigt dan wel aan dat het 100 miljard euro in defensie zal stoppen, de vraag is nu waar ze dat geld aan zullen besteden. Het Strategisch Kompas bevat de juiste actiepunten, maar nog geen afspraken over welke lidstaat welke actie zal ondernemen.”

Poetins blitzkrieg lijkt te stokken. Moeten we concluderen dat dit een langdurig conflict wordt?

“Dat weten we nog niet. Er zijn nog altijd twee scenario’s: ofwel komt er een onderhandelde oplossing tussen Rusland en Oekraïne, ofwel gaan de Russen militair door tot Poetin beslist dat hij genoeg gebied veroverd heeft. In dat laatste geval zal Oekraïne niet bij machte zijn het Russische leger zomaar buiten te drijven en belandt het conflict in een patstelling.”

Is een onderhandelde oplossing met Rusland mogelijk? Sommige van Poetins eisen – zoals een ‘denazificatie’ van Oekraïne – zijn toch gewoon van de pot gerukt?

“Sommige wel, ja. Ik kijk ook naar enkele van de zaken die ze niet eisen. Rusland heeft bijna de hele kuststrook veroverd. Zogezegd staan die gebieden niet op hun eisenlijst. Maar ik kan me niet voorstellen dat ze die zomaar zullen opgeven.

“Al acht ik een onderhandelde oplossing mogelijk zolang men blijft voortpraten. Ook zijn er een aantal incentives voor beide landen om deze oorlog te stoppen. Rusland voelt de economische sancties natuurlijk. Oekraïne mag nu dan wel sterker staan dan iedereen op voorhand gedacht had, maar met elke dag die de oorlog langer duurt, vallen er meer doden en worden meer huizen kapotgeschoten. Ook voor hen is het belangrijk om dit zo snel mogelijk te stoppen.”