Plastic deeltjes nu ook gevonden in menselijk bloed

Eerder waren al eens microscopisch kleine stukjes plastic aangetoond in het darmkanaal en de placenta. Over de vraag of de microplastics in het bloed schadelijk zijn, valt volgens de onderzoekers nog onvoldoende te zeggen.

Microplastics zijn afgesleten deeltjes plastic van bijvoorbeeld kunststof kleding, verpakkingsmateriaal van eten en drinken en piepschuim. Omdat microplastics klein genoeg zijn om door de lucht te dwarrelen en zich met voedsel en drinken te vermengen, proberen wetenschappers te achterhalen in hoeverre ze in de organen en het bloed terechtkomen. Dat laatste is nu dus aangetoond.

‘Een doorbraak’, oordeelt emeritus-hoogleraar Martin van den Berg van de Universiteit Utrecht over de studie. ‘Terecht dat dit de krant haalt’, zegt hoogleraar Bart Koelmans, die net als Van den Berg niet betrokken was bij de nieuwe studie. Aan de Wageningen Universiteit onderzoekt hij zelf microplastics en voor de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) rekent hij de risico-inschattingen ervan door. ‘Microplastics aantonen in water is wel te doen, maar de stap naar bloed is ingewikkelder en gewaagd. Je ziet dat ze alles hebben gecheckt en gedubbelcheckt, en dat allemaal netjes opschrijven. Dit is echt bewijs dat er plastic in ons bloed zit.’

Voor de studie, die vandaag is gepubliceerd in het tijdschrift Environment International, namen de onderzoekers bloed af van 22 vrijwilligers. Bij 17 van hen troffen ze microplastics aan. Zelfs bij die personen was de meetmethode maar nét gevoelig genoeg om überhaupt plastic te vinden; het kan dus zijn dat de andere deelnemers ook microplastics in de bloedbaan dragen, maar dat de methode eenvoudigweg niet verfijnd genoeg is om dat op te pikken, zegt analytisch chemicus Marja Lamoree van de VU. ‘De kans daarop lijkt mij zelfs heel groot.’

Ook pikte de studie lang niet álle microplastics op. In dit geval waren de gaatjes van de gehanteerde zeef iets kleiner dan eenduizendste millimeter; daar konden nog talloze kleinere microplastics door wegspoelen, die dus niet aantoonbaar waren. Vanwege de doorsnee van de naald die werd gebruikt om bloed af te nemen waren de grootste stukjes microplastics in de studie maximaal een halve millimeter dik. 

De grote vraag blijft of microplastics schadelijk zijn. Het huidige onderzoek doet daar geen uitspraken over; het laat alleen zien dat mensen kennelijk zo veel plastic binnenkrijgen dat het te vinden is in de bloedbaan. Toch is dat alleen al zorgwekkend, vindt toxicoloog Van den Berg. ‘Zulke deeltjes kunnen chronische ontstekingsreacties veroorzaken.’ Over mogelijke risico’s valt momenteel alleen maar te speculeren, benadrukt Lamoree. ‘Mensen krijgen elke dag allerlei stoffen binnen, ook in de bloedbaan, en niet alles is schadelijk. Maar ik ben ook een beetje ongerust. Er zijn namelijk wel aanwijzingen dat microplastics problemen kúnnen veroorzaken.’ 

Tot voor kort waren de meeste microplasticstudies niet altijd even realistisch voor een risico-inschatting. Koelmans: ‘Veel wetenschappers bestelden gewoon microscopische polystyreenbolletjes van een vast formaat en gebruikten die voor hun studie op proefdieren. In het echt krijgen we allerlei soorten plastics binnen, in alle soorten en maten.’ Om die allemaal te onderzoeken zijn volgens Koelmans goede afspraken nodig tussen wetenschappers.

Wat dat betreft was deze studie nog pionierswerk, vindt Lamoree. ‘Je mag geen plastic bakjes gebruiken, omdat het plastic daaruit je metingen kan verknoeien. We hadden dus uniek glaswerk nodig dat een glasblazer speciaal voor ons maakte. Wat je eigenlijk wil, is dat die materialen straks standaard verkrijgbaar worden in microplasticonderzoek.’