Plasticdeeltjes voor het eerst gevonden in ons bloed, gezondheidseffecten nog onduidelijk
Voor het eerst vonden wetenschappers minuscule plasticdeeltjes in menselijk bloed. Ze zochten vijf polymeren, bouwstenen van plastics, in de bloedstalen. Bij 17 van de 22 proefpersonen vonden ze die ook. In welke mate dat gevaarlijk is voor onze gezondheid, is nog onduidelijk, maar het bevestigt in elk geval dat plastics tot diep in ons lichaam binnendringen.
Plastics zitten overal, wisten we al. Nu hebben wetenschappers van de Vrije Universiteit Amsterdam ook bewezen dat minuscule deeltjes tot in ons bloed raken. Een primeur. In een studie bij 22 anonieme bloeddonoren, waren er 17 met plasticdeeltjes in hun bloed. De onderzoekers testten op vijf vaak voorkomende polymeren, bouwstenen van plastics (zie uitleg in het kader).
Heel onverwacht is dit resultaat niet. In menselijke stoelgangstalen werden bijvoorbeeld ook al microplastics gevonden. Nanoplastics (nog kleinere deeltjes), zouden de celmembranen in het maag-darmkanaal kunnen passeren, en dus dieper doordringen in het lichaam. Enkele maanden geleden vonden onderzoekers ook al polymeren in de bloedbaan van zoogdieren zoals koeien, een sterke indicatie dat bij ons hetzelfde mogelijk is.
Wat zijn microplastics en polymeren?
Polymeren zijn de chemische bouwstenen van plastics. Die kunnen in harde, minuscule deeltjes verzameld zijn, microplastics en de nog kleinere nanoplastics, of in vloeibare vorm. Microplastics komen op verschillende manier in ons milieu terecht:
- Slijtage van plastic producten, zoals bijvoorbeeld een PET-fles
- Als microplastics in chemische producten, zoals cosmetica en verf
- Ook in synthetische kleding zitten plastic deeltjes die loskomen in de lucht of in water
- Via voeding: microplastics in schaaldieren, water, ...
- Via het inademen: zo kunnen de kleine vezeltjes van synthetische kleding in de lucht blijven hangen, terwijl de grote vezels als stof dalen
Wat betekent dat voor onze gezondheid?
De rechtstreekse impact van plasticdeeltjes in ons bloed is om verschillende redenen nog onduidelijk. Ten eerste weten we nog niet hoeveel plastics we in ons bloed moeten hebben voor zulke schadelijke effecten.
"Plastics kunnen ons ziek maken, maar wat we niet weten, is hoeveel partikels we in ons bloed moeten hebben om die effecten te krijgen. We weten niet hoeveel plastics we 'veilig' kunnen binnenkrijgen", zegt professor Jana Asselman van de Universiteit Gent, expert in de gezondheidseffecten van microplastics. Vergelijk het met andere schadelijke chemische stoffen: zo bepalen de Wereldgezondheidsorganisatie en ook wetgevende instanties op basis van wetenschappelijk onderzoek bijvoorbeeld hoeveel fijnstof, PFOS, ... je in je bloed moet hebben opdat het een gezondheidsrisico zou vormen.
Het lijkt erop dat wij meer plastics in ons lichaam hebben dan mosselen
Heel weinig lijkt het voorlopig niet: de onderzoekers vonden 1,6 microgram per milliliter bloed. Dat vergelijken ze met met één theelepel plastic in 1.000 liter water. Dat is in verhouding even veel of zelfs meer dan bij mosselen, volgens Asselman. "Als we plasticvervuiling zien, denken we aan de zee, dieren en schildpadden gevangen in zeenetten. Maar dat is maar een fractie van alle plastic waar wij dagelijks aan blootgesteld worden. Je krijgt de deeltjes binnen van het plastic flesje, bakje, zelfs de lucht die je inademt. Ieder moment waarop je de dop op je flesje cola draait, creëer je vrijgekomen plastics door de wrijving".
Ten tweede is dit een momentopname. Hoelang die deeltjes in onze bloedbaan blijven circuleren, zou ook van belang kunnen zijn, legt Asselman uit. En ten derde: polymeren, de bouwstenen van plastics, zijn allemaal chemische stoffen met andere eigenschappen. De ene is bijvoorbeeld zwaar genoeg om te bezinken in water terwijl de andere blijft drijven. Dat zou andere gevolgen kunnen hebben. "Mensen bekijken plastics als één stof, maar het is een familie van chemische stoffen, een superdiverse groep", aldus Asselman.
De precieze effecten zijn dus nog niet duidelijk, maar er worden wel al bepaalde aandoeningen in verband gebracht met de blootstelling aan plasticdeeltjes. Zo worden er meer deeltjes in de stoelgang gevonden bij mensen die aan inflammatoire darmziekten lijden, waar de ziekte van Crohn er bijvoorbeeld één van is, dan bij gezonde proefpersonen. De deeltjes kunnen ook doorgegeven worden van moeder op kind, omdat ze door de celmembranen kunnen dringen in de placenta.
De auteurs moesten speciaal materiaal voorzien voor deze studie, want bloedafnames gebeuren met veel plastic materiaal
Deze studie is slechts bij 22 mensen uitgevoerd. Dat lijkt weinig, maar volgens Asselman is dat al een behoorlijk aantal. "Je moet beseffen dat bloedafnames en -analyses normaal gezien met veel plastic materiaal gebeuren. Ze moesten dus speciaal materiaal maken en voorzien om deze studie uit te voeren". Al moeten we wel nog wat voorzichtigheid aan de dag leggen met de resultaten: we kunnen er niet vanuit gaan dat het ook in de hele bevolking over drie vierde van de mensen zou gaan.
Toch bewijst dit dat plastic tot diep in ons lichaam binnendringt. "We hebben nu aangetoond dat onze bloedsomloop, onze levensrivier als het ware, plastic meevoert", concludeert onderzoekster Heather Leslie, een van de auteurs van de studie die gepubliceerd werd in het wetenschappelijk tijdschrift Environmental Health.
In dit college van de Universiteit van Vlaanderen leer je over nanoplastics in cosmetica.
