Deze week in 2010: IJslandse vulkaan Eyjafjallajökull barst uit, gigantische aswolk legt luchtverkeer lam

Eyjafjallajökull is IJslands voor eilandbergengletsjer. Het is de naam van zowel een vulkaan in IJsland als van de gletsjer op die vulkaan. Met een oppervlakte van ongeveer 100 km² is het een kleinere gletjser op IJsland. De gelijknamige vulkaan is 1.651 meter hoog. De hoofdkrater heeft een diameter van drie tot vier kilometer. De Eyjafjallajökull barstte de voorlaatste keer van 1821 tot 1823 uit. De laatste keer was in maart en april 2010, en dat zullen we geweten hebben.

Voorafgaand aan de uitbarstingen was er sinds eind 2009 seismologische activiteit waargenomen bij de Eyjafjallajökull. Er waren duizenden aardbevingen en er was een verschuiving van de aardkorst met drie centimeter. Geofysici vermoedden daarom dat er magma stroomde onder de Eyjafjallajökull-gletsjer. Op 20 maart 2010 was er dan de eerste explosie op de oostflank van de vulkaan. Tot 13 april werd lava omhooggespoten uit een eruptiekanaal met een lengte van enkele honderden meters. Ten zuiden van de gletsjer werden vijfhonderd boeren en hun families geëvacueerd wegens overstromingsgevaar door het smeltwater. Op 22 maart mochten ze alweer terug naar hun boerderijen.

De tweede uitbarsting begon op 14 april 2010 en situeerde zich in de hoofdkrater. De gevolgen van de tweede uitbarsting op 14 april 2010 wogen veel zwaarder door, omdat de eruptie zelf ook tien tot twintig keer heviger was dan die van 20 maart. Door een scheur in de wand van de mond van de vulkaan veroorzaakte een grote hoeveelheid smeltwater van gletsjerijs heel wat overstromingen waren. Honderden bewoners moesten worden geëvacueerd.

Ook het luchtverkeer in Noord- en West-Europa ondervond zware hinder. De aswolken die ontstonden door de vulkanische activiteit stegen tot meer dan acht kilometer hoogte en werden richting het noordwesten van Europa meegevoerd. De asdeeltjes zouden vliegtuigmotoren kunnen beschadigen, omdat ze door de hitte van de motor kunnen verglazen. Daarom werd het vliegverkeer in grote delen van Europa dagenlang stilgelegd.

Het luchtruim van België, Denemarken, Ierland, Nederland, Noorwegen, het Verenigd Koninkrijk en Zweden werd op 15 april volledig gesloten. Nog dezelfde avond volgden ook het Duitse, Estse, Finse, Noord-Franse, Oostenrijkse, Noord-Italiaanse en Zwitserse luchtruim. In totaal werden in veertig landen en territoria luchthavens volledig gesloten. Van donderdag 15 tot zondag 18 april 2010 werden maar liefst 63.000 vluchten geannuleerd. Door de enorme aswolk konden ook vluchten vanuit Amerika, Azië en Australië naar Europa niet doorgaan.

Het verstoorde vliegverkeer viel samen met de tweede week van de paasvakantie. Duizenden toeristen zaten dan ook vast op hun bestemming of konden hun vakantiebestemming niet meer bereiken. Sommige luchtvaartmaatschappijen vroegen woekerprijzen om mensen naar huis te brengen via andere landen waar er nog wél luchtverkeer mogelijk was. Touroperators stuurden bussen naar bestemmingen waar dat mogelijk was - zoals Spanje, Italië en Frankrijk - om daar gestrande vakantiegangers op te halen. Het Belgische luchtruim ging weer gedeeltelijk open op dinsdag 20 april om 8 uur, en een dag later volledig. Op 20 april om 9.50 uur landde het eerste passagiersvliegtuig op Zaventem in meer dan 5 dagen tijd.

De schade door de aswolk van de vulkaan voor de Belgische reissector is geschat op 25 miljoen euro.